Ήταν οι αρχές του προηγούμενου καλοκαιριού όταν τα μάτια όλου του πλανήτη είχαν στραφεί προς τα βάθη των ωκεανών. Τα ίχνη ενός τουριστικού υποβρυχίου που έκανε καταβυθίσεις στο ναυάγιο του Τιτανικού, είχαν εξαφανιστεί. Μία διεθνής επιχείρηση διάσωσης (ή έστω ανεύρεσης του υποβρυχίου) είχε στηθεί αλλά για αρκετές ημέρες δεν είχε κανένα αποτέλεσμα. Από ένα σημείο και μετά έμοιαζε απίθανο να υπάρχουν επιζώντες.
Εντός αυτού του πλαισίου, στις 25 Ιουνίου, κάνει την εμφάνισή του στο TikTok ένα βίντεο το οποίο υποστήριζε πως μετέδιδε σε αποκλειστικότητα τα ουρλιαχτά των επιβατών, στις τελευταίες στιγμές τους. Σε μόλις 10 ημέρες, το συγκεκριμένο βίντεο είχε 4,9 εκατομμύρια viewers οι οποίοι θεωρούσαν ότι είχαν ακούσει την τελευταία επαφή των θυμάτων με τον έξω κόσμο.
Στην πραγματικότητα βέβαια, τίποτα από αυτά δεν είχε συμβεί. Το συγκεκριμένο ηχητικό «ντοκουμέντο» είχε παρθεί από την ταινία Five Nights at Freddy’s. Κάποιος με ένα ποστάρισμα που απαιτεί την ελάχιστη εξοικείωση με τα τεχνικά μέσα, είχε καταφέρει να παραπληροφορήσει εκατομμύρια ανθρώπους.
Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους
Το παραπάνω περιστατικό είναι μόνο ένα παράδειγμα του τρόπου με τον οποίον εκατοντάδες εκατομμύρια χρήστες των social media είναι εκτεθειμένοι καθημερινά σε ένα ασύλληπτο όγκο πληροφοριών, πολλές εκ των οποίων δεν ανταποκρίνονται ούτε καν εν μέρει στην πραγματικότητα.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι το World Economic Forum θεωρεί πως η παραπληροφόρηση θα αποτελέσει τον νούμερο ένα κίνδυνο τον οποίο θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι μελλοντικές κοινωνίες. Ιδίως από τη στιγμή που υπάρχουν πολύ σημαντικές εκλογικές μάχες σε ΗΠΑ, Ευρώπη και πολλές άλλες χώρες μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.
Πολύ συχνά θεωρούμε ότι η διάδοση των fake news, ιδίως αυτών που γίνονται προς όφελος συγκεκριμένων συμφερόντων, γίνεται στη βάση ενός συντονισμένου σχεδίου που εμπεριέχει εκτός πολλών άλλων στρατευμένους λογαριασμούς. Κάποιοι εξ αυτών μπορεί να είναι αληθινοί, οι περισσότεροι όμως είναι bots, δηλαδή ψεύτικα προφίλ με επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές.
Σύμφωνα με μία πρόσφατη έρευνα, βέβαια, ένας από τους βασικούς τρόπους μέσω των οποίων διασπείρονται τα fake news είναι όταν πραγματικοί χρήστες, διαβάζουν μία ιστορία, πείθονται από αυτήν και τελικά την αναπαράγουν πολύ απλά γιατί έκαναν λάθος. Στην έρευνα αυτή, περίπου το 20% των ανθρώπων αναφέρουν ότι έχουν αναπαράγει κάτι το οποίο αργότερα κατάλαβαν ότι ήταν αναληθές.
Στην ίδια έρευνα, φαίνεται ότι υπάρχει και ένα ποσοστό της τάξης του 10%, το οποίο παραδέχεται ότι αναπαρήγαγε πληροφορίες οι οποίες γνώριζε ήδη ότι είναι ψεύτικες. Αυτό μπορεί να συμβαίνει άμεσα, για την εξυπηρέτηση πολιτικών ή οικονομικών συμφερόντων. Μπορεί όμως κάλλιστα να γίνεται και για λόγους αυτοπροβολής ή ένταξης σε συγκεκριμένους κοινωνικούς κύκλους.
Οι λύσεις και η θέση των media
Οι μεγάλες πλατφόρμες των social media έχουν δεχτεί κριτικές για το «ευεπίφορο» στην παραπληροφόρηση περιβάλλον που έχουν φτιάξει. Αποκορύφωμα ήταν φυσικά οι Προεδρικές Εκλογές του 2016 όπου μία σειρά από fake news οδήγησε τον Donald Trump στον Λευκό Οίκο με τις πιθανότητες παρέμβασης της Ρωσίας υπέρ του συγκεκριμένου υποψηφίου να μην είναι σίγουρα αμεληταίες.
Προκειμένου να απαντήσουν στις κριτικές αλλά και να καταφέρουν να προσαρμοστούν στο πιο αυστηρό πλαίσιο που θέτουν οι νομοθεσίες σε ΗΠΑ και Ευρώπη. Έτσι, τεράστια ποσά ξοδεύονται κάθε χρόνο για την καταπολέμηση της διασποράς fake news. Στον αγώνα τα τελευταία χρόνια έχει μπεί και η τεχνητή νοημοσύνη.
Όλα αυτά βέβαια μπορεί πράγματι να αποτελέσουν έναν τρόπο για να γίνουν κατά τόπους παρεμβάσεις και βελτιώσεις. Δεν μπορούν όμως σε καμία περίπτωση να χτυπήσουν το πρόβλημα στη ρίζα του, πολύ απλά γιατί αποτελεί ένα απίστευτα πολύπλοκο ζήτημα που τελικά είναι αλλαγή παραδείγματος του τρόπου που ο σύγχρονος άνθρωπος ενημερώνεται.
Για κάτι τόσο ευρύ και τόσο δομικό, νομικές και τεχνικού τύπου παρεμβάσεις μπορεί να περιορίσουν αλλά σε καμία περίπτωση να επιλύσουν το ζήτημα. Είναι μάλλον, εκτός πολλών άλλων, δουλειά των ίδιων των μεγάλων δημοσιογραφικών οργανισμών να βρουν και πάλι τη θέση τους στον υπό διαμόρφωση κόσμου κερδίζοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών.
Η ανεξαρτησία απο συμφέροντα, το ρεπορτάζ με τους παλιούς-καθιερωμένους όρους, το άνοιγμα σε μεγαλύτερα (και κυρίως νεανικότερα κοινά) είναι προαπαιτούμενα. Ιδίως από τη στιγμή που στις μέρες μας, τα media μοιάζουν σαν να κυνηγούν κατά πόδας τα social παίζοντας με τους όρους τους.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
