Χαρακτηρίστηκε ως ο «ποιητής της ήττας» καθώς με τους στίχους του εξέφρασε τη διάψευση των οραμάτων της Αριστεράς. Ποιητής με βαθιά πολιτική συνείδηση, φυλακίστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο για τις ιδέες του. Ένας από τους κορυφαίους της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, ο σπουδαίος, Μανόλης Αναγνωστάκης, έφυγε από τη ζωή μια ημέρα σαν σήμερα,
Ο ίδιος πάντως, δεν αποδεχόταν τον συγκεκριμένο χαρακτηρισμό, και είχε εξηγήσει και τον λόγο:
«Κατά καιρούς μ’ έχουν χαρακτηρίσει καθαρά πολιτικό ποιητή. Προσωπικά δε νομίζω ότι είμαι πολιτικός ποιητής. Είμαι ερωτικός και πολιτικός μαζί. Συνδυάζονται αυτά τα δύο. Είναι η εποχή που τα συνδύαζε αυτά τα δύο. Δηλαδή δεν μπορούσε να είναι κανείς ερωτικός ποιητής, ξεχνώντας το πολιτικό πλαίσιο εκείνης της εποχής που ήταν φουντωμένα τα πολιτικά πάθη. Υπήρχε το πολιτικό στοιχείο μέσα, η έκφραση της πολιτικής, μέσα από μια ερωτική κατάσταση όμως. Δεν ξέρω αν το καταλαβαίνουμε αυτό το πράγμα εύκολα. Γι’ αυτό αρνούμαι όλα αυτά περί ''ποίησης της ήττας'' και τα σχετικά. Δεν είναι ποίηση της ήττας. Είναι μια αγωνία για την εποχή, ένα άγχος για την εποχή. Όταν τελείωσε η εποχή, τελειώνει κι η ποίηση. Δεν μπορείς να γράφεις συνεχώς ποίηση. Δεν είμαι επαγγελματίας ποιητής. Αισθάνομαι την ποίηση σαν τρόπο έκφρασης επειδή δεν μπορούσα να εκφραστώ διαφορετικά. Δηλαδή ήταν η εποχή τόσο πιεσμένη, τόσο δύσκολη, που μόνο εκφράζοντας τον πόνο του μπορούσε κανείς να την αντέξει» είχε πει.
«Όρθιοι και μόνοι μες στη φοβερή ερημία του πλήθους»
Ο Μανόλης Αναγνωστάκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 9 Μαρτίου του 1925, από γονείς κρητικούς. Η καταγωγή τους ήταν από το χωριό Ρούστικα Ρεθύμνης. Ο πατέρας και ο θείος του ήταν σπουδαίοι γιατροί. Ο ένας του παππούς ήταν δάσκαλος και εισαγγελέας εφετών, ενώ ο άλλος (από την πλευρά της μητέρας του) ήταν βουλευτής του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Η έφεση του στα γράμματα φάνηκε από νωρίς. Η πρώτη λογοτεχνική εμφάνισή του έγινε την περίοδο της φασιστικής κατοχής. Στα 17 του χρόνια.Μαθητής, ακόμα, του Γυμνασίου, το 1942, εμφανίστηκε στο περιοδικό «Πειραϊκά Γράμματα», που εξέδιδαν ΕΑΜίτες και άλλοι προοδευτικοί λογοτέχνες του Πειραιά, και το 1944 στο ΕΠΟΝίτικο φοιτητικό περιοδικό «Ξεκίνημα», του οποίου ήταν αρχισυντάκτης. Το 1945 εξέδωσε με δικά του έξοδα την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Εποχές». Ίσως το πιο συγκλονιστικό στην πορεία του Αναγνωστάκη στα γράμματα είναι το γεγονός πως έπρεπε να φτάσει στο 1979, σχεδόν 35 χρόνια μετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου του, ώστε να δει να τυπώνεται η συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του χωρίς δικά του έξοδα.
Μεταφράστηκε στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ιταλικά, και μελοποιήθηκε από συνθέτες, όπως οι Μίκης Θεοδωράκης, Θάνος Μικρούτσικος, Αγγελική Ιονάτου, Μιχάλης Γρηγορίου, Δημήτρης Παπαδημητρίου κ.ά. Το πιο γνωστό του ποίημα ήταν το Μιλώ, που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης.
Ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ήταν, όμως, και άνθρωπος των πράξεων. Πήρε μέρος στην Αντίσταση ως στέλεχος της ΕΠΟΝ στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Για την πολιτική του δράση στο φοιτητικό κίνημα φυλακίστηκε στο διάστημα 1948-1951 οπότε και απελευθερώθηκε με τη γενική αμνηστία, ενώ το 1949 καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο. Ήταν ενταγμένος για κάποια χρόνια στο ΚΚΕ και μετά τη διάσπαση του, το 1968, εντάχθηκε στην πτέρυγα του ΚΚΕ εσωτερικού.Κατά την επταετή Χούντα ανέπτυξε έντονη αντιδικτατορική δράση, ενώ το 1984 υπήρξε υποψήφιος ευρωβουλευτής με το ΚΚΕ Εσωτερικού.
«Το Τέλος, ώριμο, αδυσώπητο, μέσα στο βάρος τόσων τύψεων»
Τα ποιήματα που άφησε πίσω του ο Μανόλης Αναγνωστάκης είναι 88 και γράφτηκαν από το 1941 έως το 1971. Από το 1979 που κυκλοφόρησε ο συγκεντρωτικός τόμος των ποιημάτων του, και από το 1983 που κυκλοφόρησε ιδιωτικά το αυτοβιογραφικό σχόλιο «Y.Γ.» δεν υπήρξε καμία δημόσια παρέμβασή του. Ο Μ. Αναγνωστάκης, σε μια από τις σπάνιες συνεντεύξεις του, εξήγησε τη σχεδόν δεκαπεντάχρονη ποιητική «σιωπή» του: «Στο αλλοιωμένο τοπίο της εποχής μας δε θα ξαναγράψω. Το έργο μου το ολοκλήρωσα. Επιλέγω τη σιωπή».
Ο ίδιος, μάλιστα, είχε ουσιαστικά προαναγγείλει ήδη από το 1970 τη σιωπή του αυτή με τους στίχους:
«Το θέμα είναι τώρα τι λες.
Καλά φάγαμε, καλά ήπιαμε.
Καλά τη φέραμε τη ζωή μας ως εδώ.
Μικροζημίες και μικροκέρδη συμψηφίζοντας.
Το θέμα είναι τώρα τι λες».
Το 1986 του απονεμήθηκε το Α΄ Βραβείο ποίησης για το έργο του «Τα Ποιήματα 1941-1971», το 1997 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το 2002 το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας από τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία.
Ο Αναγνωστάκης, ο οποίος με την ποίησή του, κατάφερε να εκφράσει την αγωνία την αβεβαιότητα και τις ελπίδες μιας ολόκληρης εποχής, έφυγε από τη ζωή μια ημέρα σαν σήμερα, το 2005, καταβεβλημένος από χρόνια αναπνευστικά και καρδιαγγειακά προβλήματα.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
