Στις 12 Οκτωβρίου 1944 όταν η Αθήνα απελευθερώθηκε από τους Ναζί κατακτητές ο κόσμος με δάκρυα χαράς και ευτυχίας βγήκε στους δρόμους πανηγυρίζοντας. Ένας πόλεμος είχε τελειώσει. Όταν τον Αύγουστο του 1949 τελείωσε ένας άλλος πόλεμος, κανένας δεν βγήκε στους δρόμους να πανηγυρίσει. Το τέλος του εμφυλίου πολέμου δεν πρόσφερε σε κανέναν χαρά. Ούτε καν στους νικητές. Όλοι ήξεραν πως οι πληγές που θ' αφήσει πίσω του θα είναι μεγάλες. Όλοι ήξεραν πως πέντε χρόνια μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, με την Ελλάδα να βρίσκεται στο στρατόπεδο των νικητών, τα πράγματα ήταν ακόμα χειρότερα. Κανείς δεν είχε καμία διάθεση για πανηγύρια. Ο εμφύλιος είναι το χειρότερο είδος πολέμου γιατί μετά το τέλος του νικητές και ηττημένοι πρέπει να συνυπάρξουν. Και αυτό μόνο εύκολο δεν είναι...
Από τα Δεκεμβριανά στο Γράμμο και στο Βίτσι
Ακόμα και κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, οι ένοπλες συγκρούσεις ανάμεσα σε ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) και ΕΔΕΣ (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος) ήταν συχνές. Μετά το τέλος του πολέμου ήταν θέμα χρόνου, οι ένοπλες αυτές συγκρούσεις να γενικευτούν και να πάρουν την μορφή ενός κανονικού εμφυλίου πολέμου.
Με την απελευθέρωση ο Γεώργιος Παπανδρέου συγκροτεί κυβέρνηση εθνικής ενότητας και δίνει διορία μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου 1944 για τον αφοπλισμό όλων των δυνάμεων (πλην μερικών του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ που διατηρήθηκαν μήπως χρειαστεί να επιχειρήσουν σε Κρήτη ή Δωδεκάνησα). Η απόφαση αυτή του πρωθυπουργού εξαιρεί την Τρίτη Ορεινή Ταξιαρχία και τον Ιερό Λόχο. Οι έξι ΕΑΜικοι υπουργοί αποχωρούν από την κυβέρνηση σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Κάπως έτσι η χώρα αρχίζει σταθερά να οδηγείται προς τον εμφύλιο. Τα Δεκεμβριανά του 1944 απλά επισπεύδουν τις διαδικασίες.
Η Συμφωνία της Βάρκιζας που υπογράφηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945 ήταν καταδικασμένη να μείνει κενό γράμμα. Καμία από τις δυο πλευρές δεν την ήθελε. Καμία από τις δυο πλευρές δεν θέλησε να την εφαρμόσει. Από την επόμενη κιόλας στιγμή της υπογραφής της και οι δυο πλευρές ετοιμάζονταν για την τελική αναμέτρηση.
Η επίσημη έναρξη του ελληνικού εμφυλίου θεωρείται η καταδρομική επίθεση περίπου 30 ανταρτών, υπό τον καπετάν Υψηλάντη (Αλέξανδρο Ρόσιο), εναντίον του σταθμού Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο Πιερίας, η οποία έγινε το βράδυ της 30ής προς 31η Μαρτίου του 1946 και είχε σαν αποτέλεσμα να σκοτωθούν 11 από τους υπερασπιστές του σταθμού. Από εκείνο το σημείο και έπειτα, κάθε ημέρα που περνάει οι συγκρούσεις γίνονται όλο και πιο έντονες. Το χάσμα ανάμεσα στις δύο πλευρές γίνεται ακόμα πιο μεγάλο. Ακόμα πιο αιματηρό.
Το 1947 γίνεται ξεκάθαρη, πλέον, οι εμπλοκή των ΗΠΑ στην όλη ιστορία. Οι Άγγλοι έχουν αποχωρήσει οριστικά από τη χώρα και να νήματα κινούνται από την Ουάσινγκτον. Το ΚΚΕ σκληραίνει τη στάση του και στο πολεμικό μέτωπο ο ΔΣΕ πετυχαίνει τη μια επιτυχία μετά την άλλη προκαλώντας κυβερνητική κρίση. Οι Αμερικανοί αυξάνουν την πίεση και ζητούν επιτυχίες στο πεδίο. Ο ρόλος του ξένου παράγοντα (των ΗΠΑ, δηλαδή) στην εμφύλια σύρραξη ήταν ιδιαίτερα σημαντικός. Σχεδόν καθοριστικός. Για πολλούς, άλλωστε, ο ελληνικός εμφύλιος ήταν η πρώτη πράξη του Ψυχρού Πολέμου και οι Αμερικανοί δεν είχαν καμία πρόθεση να χάσουν αυτό τον πόλεμο. Στέλνουν όπλα αλλά και αξιωματικούς που εκπαιδεύουν τον εθνικό στρατό και δίνουν στους επιτελείς του χρήσιμες συμβουλές. Η πίεση μεταφέρεται στο στρατόπεδο των ανταρτών και πλέον η πλάστιγγα αρχίζει και γέρνει προς την πλευρά του εθνικού στρατού.
«Ο Γράμμος και το Βίτσι έπεσαν» ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος τελείωσε
Με διαδοχικές μεγάλες επιχειρήσεις ο εθνικός στρατός καταφέρνει να σημειώσει σημαντικές νίκες στο πεδίο της μάχης και να φέρει σε δύσκολη θέση τον ΔΣΕ. Τον Αύγουστο του 1948, οι αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού σχεδόν χάνουν τον έλεγχο του Γράμμου. Την τελευταία στιγμή πριν εγκλωβιστούν καταφέρνουν να διαφύγουν του κλοιού. Διαφεύγουν και τελικά καταφέρνουν να ανασυνταχθούν στο Βίτσι. Από εκεί, το Βίτσι και όσες θέσεις είχαν καταφέρει να διατηρήσουν στο Γράμμο, θα δώσουν τις τελευταίες μεγάλες μάχες τους.
Στις 11 Ιουλίου 1949, ο Τίτο με πρόσχημα τις κατηγορίες του ΚΚΕ ότι η κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας συνεργάζεται με την ελληνική κυβέρνηση, κλείνει τα γιουγκοσλαβικά σύνορα με την Ελλάδα. Στην ουσία ο Τίτο τιμωρεί το ΚΚΕ επειδή είχε πάρει θέση υπέρ του Στάλιν στη μεταξύ τους διαμάχη. Η αντίστροφη μέτρηση για τους αντάρτες έχει ξεκινήσει.
Η ελληνική κυβέρνηση σε συνεργασία με τους Αμερικανούς ξέρουν πως αυτή είναι μια μεγάλη ευκαιρία και καταστρώνουν το σχέδιο «Πυρσός» το οποίο θα έχει τρεις διαφορετικές φάσεις. Στόχος ένας και μοναδικός: Η τελική και οριστική εκκαθάριση σε Γράμμο και Βίτσι. Με τον στρατηγό Παπάγο στην ηγεσία του στρατεύματος και με τους Αμερικανούς να στέλνουν άφθονο και κυρίως σύγχρονο πολεμικό υλικό οι αντάρτες δεν είχαν την παραμικρή ελπίδα. Απέναντι σε οκτώ μεραρχίες, 14 συντάγματα πεζικού, πυροβολικό, άρματα μάχης, μαχητικά - βομβαρδιστικά αεροσκάφη και τις βόμβες ναπάλμ ο ΔΣΕ είχε να αντιτάξει περίπου 9.000 αντάρτες στο Βίτσι και λιγότερους από 7.000 στο Γράμμο.
Όσο και να πάλεψαν για να αποκρούσουν τις δυο πρώτες φάσεις του «Πυρσού» και παρά τις μικρές επιτυχίες που σημείωσαν οι αντάρτες δεν είχαν καμία ελπίδα. Το πρωί της 25ης Αυγούστου ο εθνικός στρατός υπό τα βλέμματα του βασιλιά Παύλου και του Αμερικανού στρατηγού Τζέημς Βαν Φλητ ξεκινά την κύρια επίθεση κατά του ΔΣΕ.
Ουσιαστικά, ο εμφύλιος πόλεμος τελείωσε, σαν σήμερα, τη νύχτα της 29ης Αυγούστου 1949, όταν οι δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού υποχώρησαν στην Αλβανία. Η συμπύκνωσή τους στο κέντρο του μετώπου του Γράμμου και η οργάνωση της υποχώρησης είχε ξεκινήσει από το μεσημέρι της προηγούμενης ημέρας, αλλά η αποφασιστική μάχη δόθηκε στις 27 Αυγούστου, όταν ο ΔΣΕ υπερφαλαγγίστηκε από τη διάβαση «Πόρτα του Οσμάν». Οι αντάρτες, πλέον, ήξεραν πως αν δεν υποχωρούσαν στο αλβανικό έδαφος κινδύνευαν να εγκλωβιστούν, να περικυκλωθούν και να εξοντωθούν μέχρι τελευταίου.
Οι μεγάλες φωτιές που άναψαν, εκείνη τη νύχτα, τα τμήμα της ΙΧ Μεραρχίας κατά μήκος των ελληνοαλβανικών συνόρων σηματοδότησαν το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Στο ένοπλο κομμάτι του...
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
