Σε περιόδους κρίσης με την Τουρκία, όπως αυτή που διανύουμε τώρα, όπου η ρητορική της έντασης έχει τον πρώτο λόγο, όλοι ακούμε λέξεις και εκφράσεις όπως «επέκταση χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια», «Casus Belli», «γκρίζες ζώνες», «αμφισβήτηση κυριαρχίας». Οι περισσότεροι, ωστόσο, δε γνωρίζουν ή δε θυμούνται πως όλο αυτό έχει την απαρχή του πριν από 28 χρόνια σε μια ημέρα όπως τη σημερινή όταν τέθηκε σε ισχύ η «Διεθνής Σύμβαση για Δίκαιο της Θάλασσας» που έκανε την Άγκυρα να «θεσμοθετήσει» την απειλή του πολέμου κατά της Ελλάδας και την Αθήνα να διατηρεί την ψυχραιμία της και να φυλάει στη φαρέτρα της ένα ακόμα όπλο κατά του «γείτονα».
Η «Διεθνής Σύμβαση για Δίκαιο της Θάλασσας»
Η Σύμβαση προέκυψε από την τρίτη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS III), η οποία πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1973 και 1982. Ήταν μια μακρά διαδικασία, όπως εύκολα γίνεται κατανοητό, και τέθηκε τελικά σε ισχύ μια ημέρα σαν σήμερα. Στις 16 Νοεμβρίου 1994. Η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας αποτελείται από ένα προοίμιο, 17 μέρη και 9 παραρτήματα. Μεταξύ άλλων, καλύπτει τα ακόλουθα θέματα για το δίκαιο της θάλασσας: όρια θαλάσσιων ζωνών, αποκλειστική οικονομική ζώνη, υφαλοκρηπίδα και ανοιχτή θάλασσα, δικαιώματα ναυσιπλοΐας και στενά για τη διεθνή ναυσιπλοΐα, αρχιπελαγικά κράτη, ειρήνη και ασφάλεια στους ωκεανούς και τις θάλασσες, διατήρηση και διαχείριση των έμβιων θαλάσσιων πόρων, προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, θαλάσσια επιστημονική έρευνα, και διαδικασίες επίλυσης διαφορών.
Η Σύμβαση ορίζει ότι κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίσει τα χωρικά του ύδατα μέχρι ενός ορίου που δεν υπερβαίνει τα 12 ναυτικά μίλια, μετρούμενου από τη γραμμή βάσης που καθορίζεται στη Σύμβαση. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως το συγκεκριμένο δικαίωμα το έχει και η Ελλάδα η βάσει εθιμικού κανόνα του Δικαίου της Θάλασσας, που ενσωματώνεται και στη Σύμβαση των ΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, δικαιούται να επεκτείνει μέχρι τα 12 ν.μ. την αιγιαλίτιδα ζώνη της. Η Ελλάδα δεν το έχει κανει (μέχρι και σήμερα) έχοντας έτσι το παράδοξο να διατηρεί τα 6 ναυτικά μίλια χωρικών υδάτων και 10 μίλια εναέριου χώρου!
Παγία θέση της ελληνικής πλευράς είναι πως το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης της Ελλάδας ορίστηκε το 1936 στα 6 ναυτικά μίλια από την ακτή (Ν. 230/1936 και μεταγενέστερο Ν.Δ. 187/1973). Διατηρήθηκε, εντούτοις, ρητώς το όριο των 10 ναυτικών μιλίων αιγιαλίτιδας ζώνης όσον αφορά στον εναέριο χώρο, βάσει της προγενέστερης νομοθεσίας (Διάταγμα της 6ης Σεπτεμβρίου 1931, σε συνδυασμό με τον νόμο 5017/1931). Η Αθήνα, πάντα, σε περιόδους έντασης επισημαίνει πως το δικαίωμα επέκτασης του ορίου της αιγιαλίτιδας ζώνης μέχρι τα 12 ν.μ. είναι κυριαρχικό και ασκείται μονομερώς και κατά συνέπεια δεν υπόκειται σε κανενός είδους περιορισμό ή εξαίρεση και δεν επιδέχεται αμφισβητήσεως από τρίτα κράτη (το άρθρο 3 της Σύμβασης, που ενσωματώνει κανόνα εθιμικού δικαίου, ουδένα περιορισμό ή εξαίρεση ως προς το δικαίωμα αυτό θέτει). Η συντριπτική πλειοψηφία των παράκτιων κρατών, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, έχει προσδιορίσει το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. Η ίδια η Τουρκία, μάλιστα, έχει επεκτείνει, ήδη από το 1964, την αιγιαλίτιδα ζώνη της στα 12 ν.μ. στον Εύξεινο Πόντο και τη Μεσόγειο. Η Ελλάδα δηλώνει ρητά ότι επιφυλάσσεται να ασκήσει σε οιοδήποτε χρόνο το δικαίωμά της να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της μέχρι τα 12 ν.μ.
Η Τουρκία και το «Casus Belli»
Μόνιμος «χαβάς» της Τουρκίας είναι η αμφισβήτηση της κυριαρχίας της Ελλάδας στο Αιγαίο και οι λεγόμενες «γκρίζες ζώνες» σε ύδατα και νησίδες. Ο «χαβάς» προϋπήρχε αλλά πέρασε σε άλλο επίπεδο με την απόφαση της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης στις 8 Ιουνίου 1995, σύμφωνα με την οποία ενδεχόμενη επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο στα 12 μίλια αποτελεί «αιτία πολέμου» (casus belli). Με τη συγκεκριμένη απόφαση, μάλιστα, εξουσιοδοτήθηκε η τότε τουρκική κυβέρνηση της σκληροπυρηνικής Τανσού Τσιλέρ να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα, περιλαμβανομένων και των στρατιωτικών, εναντίον της Ελλάδας, σε περίπτωση που η τελευταία επέκτεινε τα χωρικά της ύδατα (αιγιαλίτιδα ζώνη) από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια. Στο ίδιο κείμενο υπήρχε ο (αστείος) ισχυρισμός ότι επρόκειτο για παραβίαση της... Συνθήκη της Λωζάννης, καθώς ανατρεπόταν, σύμφωνα με τους Τούρκους, η ισορροπία που είχε καθιερώσει η εν λόγω συνθήκη!
Επειδή, πάντα, ωστόσο, όταν κάποιος μιλάει για πολιτικές αποφάσεις της Τουρκίας που να αφορούν τις σχέσεις της με την Ελλάδα, είναι καλό να κοιτάει και τις εσωτερικές κόντρες, έτσι και σε αυτή την περίπτωση, το «casus belli» θεωρείται νίκη των σκληρών της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας. Η απόφαση προετοιμάστηκε και προωθήθηκε από τον Μουμτάζ Σοϊσάλ, ακραίο σωβινιστή, που κατείχε τη θέση του προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής, με τη σύμφωνη γνώμη της Τσιλέρ και του στρατιωτικού-διπλωματικού κατεστημένου της χώρας. Η όλη προετοιμασία του ψηφίσματος, μάλιστα, όπως έγραφε τον Ιούνιο του 1995 η εφημερίδα «Το Βήμα», ολοκληρώθηκε κατά τη διάρκεια της απουσίας του τότε υπουργού Εξωτερικών, Ερντάλ Ινονού, ο οποίος θεωρούνταν περισσότερο διαλλακτικός στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Η τότε ελληνική κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, αμέσως μετά τη γνωστοποίηση του τουρκικού ψηφίσματος, δήλωσε ότι θα αναλάμβανε διεθνή διπλωματική εκστρατεία για την καταγγελία της τουρκικής πρόκλησης για τα 12 μίλια, προχωρώντας σε διαβήματα στους διεθνείς οργανισμούς και ενημέρωσε τη διεθνή κοινότητα για τους κινδύνους που εγκυμονούσε για τη σταθερότητα και την ειρήνη στην περιοχή η προκλητική συμπεριφορά της Άγκυρας, η οποία για πρώτη φορά απειλούσε ευθέως με πόλεμο. Από την πλευρά του ο τότε πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Μιλτιάδης Έβερτ, υποστήριζε ότι η ελληνική κυβέρνηση αντέδρασε υποτονικά και ζητούσε σκληρότερη αντιμετώπιση της τουρκικής πρόκλησης, ενώ πίστευε ότι έπρεπε να καταστήσει σαφές στην Τουρκία ότι η συμπεριφορά της την έθετε εκτός ευρωπαϊκής προοπτικής.
Το αξιοπερίεργο είναι πως τα δημοσιεύματα στον ελληνικό Τύπο για το ζήτημα του τουρκικού casus belli ήταν... ελάχιστα και αυτό γιατί εκείνη την εποχή το ενδιαφέρον μονοπωλούσαν θέματα όπως το Σκοπιανό, η γιουγκοσλαβική κρίση, η Διακυβερνητική του 1996 για την αναθεώρηση της Συνθήκης του Μάαστριχτ, τα ζητήματα των ΝΑΤΟϊκών στρατηγείων της Λάρισας και οι κομματικές διεργασίες στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ!
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
