«Οι νεοφεμινίστριες προτάσσουν διαρκώς ότι οι γυναίκες είναι μία ομάδα θυμάτων η οποία διατρέχει μονίμως τον κίνδυνο να υποστεί βία κάθε μορφής, όχι διακρίσεις εις βάρος τους αλλά βία επειδή είναι γυναίκες». Αυτό είναι ένα απόσπασμα της συγγραφέα και διδάκτορα Συγκριτικής Λογοτεχνίας, Μπελίντα Κανόν, όπως παρατέθηκε σε κείμενο της Μαρίλιας Παπαθανασίου.
Το κείμενο αυτό συνόδευσε ένα άλλο, του Σταύρου Τσακυράκη, και ήταν το δεύτερο μη λογοτεχνικό κείμενο των Πανελληνίων Εξετάσεων για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας. Την αρχική ικανοποίηση που ενδεχομένως υπήρξε για το γεγονός ότι οι μαθητές εξετάστηκαν σε θέματα που αφορούν έμφυλα ζητήματα ακολούθησαν πάρα πολλές αντιδράσεις.
Αφορούσαν κυρίως αυτό το δεύτερο κείμενο και βασικά τη μαχητική θέση που έπαιρνε εναντίον αυτού που η ίδια η Κανόν ονόμασε «νεοφεμινισμό». Ταυτόχρονα την ιδέα που εκείνη παρουσίαζε για το πώς θα έπρεπε να είναι ένας σύγχρονος φεμινισμός.
Οι αντιδράσεις για τον...χαρούμενο φεμινισμό
Στη συνέντευξή της στο Βήμα, η Μπελίντα Κανόν μιλάει για μία τάση αυτοθυματοποίησης που παρατηρεί. Για την ακρίβεια, μιλάει για ένα «πάθος αυτοθυματοποίησης» που έχουν πολλές γυναίκες φεμινίστριες στην εποχή μας. «Είναι τόσο έντονος αυτός ο διάλογος περί θύματος ώστε ενίοτε το να είσαι θύμα γίνεται εύσημο, πρόκειται για ιδεολογία που εκφράζεται ως “πάθος για θυματοποίηση”», διαβάζουμε στο απόσπασμα. Λίγο πιο κάτω αναφέρεται ότι «ο φεμινισμός είναι ένα κίνημα χαρούμενο».
Οι απαντήσεις δεν άργησαν προφανώς να έρθουν. «Ο χαρούμενος κατ’ επίφαση φεμινισμός της Κανόν, που αορατοποιεί τις γυναίκες, τις θηλυκότητες και τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα σε ένα υποτιθέμενα πανανθρώπινο παλίμψηστο, στην ουσία αρνείται την αξία και τη σημασία των σύγχρονων αγώνων για την έμφυλη ισότητα/δικαιοσύνη» γράφει σε ανακοίνωσή του το Κέντρο για τα Έμφυλα Δικαιώματα και την Ισότητα Διοτίμα.
Η έμφαση σε αυτό το χαρούμενο κίνημα και το victim blaming είναι τα δύο στοιχεία στα οποία επικεντρώθηκε η κριτική προς το Υπουργείο. «Όταν λέμε ότι ο φεμινισμός είναι χαρούμενος σημαίνει να χαμογελάμε όταν μας σκοτώνουν, βιάζουν, υποβαθμίζουν;» έγραψε μία χρήστρια στον λογαριασμό της στο Twitter. «Με λίγα λόγια είναι οκ αν ο φεμινισμός ζητάει το δικαίωμα ψήφου αλλά όχι και να επιμένει να αναδείξει την συστηματική βία», λέει μία άλλη.
Η εξέταση του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας
Το βασικό είναι να δούμε τη δομή της εξέτασης της Νεοελληνικής Γλώσσας για τις Πανελλήνιας που έχει ενώσει τελευταία τα μαθήματα της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας που παλαιότερα εξετάζονταν ξεχωριστά. Στην προκειμένη και πριν γράψουν την έκθεση οι μαθητές εξετάζουν και αναλύουν συνήθως τρία κείμενα, δύο μη λογοτεχνικά και ένα λογοτεχνικό.
«Το πρώτο κείμενο συνήθως δίνει την πλασίωση του θέματος, θέτει δηλαδή το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα το αντιμετωπίσουμε» μου τονίζει ο ιστορικός-φιλόλογος Γιώργος Παναγιωτόπουλος που είναι Διευθυντής του φροντιστηρίου Διακρότημα Λυκαβηττού. «Τελευταία έχει μπει δυναμικά το ζήτημα της σύγκρισης μεταξύ των δύο κειμένων που κάποιες φορές είναι παρόμοια και κάποιες άλλες εκφράζουν αντιδιαμετρικά αντίθετες απόψεις».
Στο επίμαχο θέμα της Γλώσσας «η δυνατότητα να φανεί η συνάφεια ή η αντίθεση των δύο κειμένων ακυρώθηκε από τις ερωτήσεις». Κατά τον ίδιο, εκεί θα ήταν το κλειδί που θα αναδείκνυε ότι πρέπει να γίνει η σύγκριση των δύο κειμένων, πράγμα που δεν έγινε ποτέ.
Γενικότερα πάντως, το θέμα του σεξισμού, της θέσης της γυναίκας και της βίας κατά των γυναικών διαπερνά όλη την ύλη του Λυκείου. «Αυτό συμβαίνει τόσο όσον αφορά την ύλη της Γλώσσας όσο και της Λογοτεχνίας, πολύ συχνά μάλιστα με πολύ προοδευτικούς όρους. Υπάρχουν κείμενα στην Τράπεζα Θεμάτων που μιλούν για slut-shaming, για χονδροφοβία ακόμα και για τις αρρενωπότητες».
Γιατί δεν είναι κακό να εξεταστούν οι μαθητές σε ένα τέτοιο κείμενο;
Θεωρητικά τα θέματα των εξετάσεων, όπως και το ίδιο το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, διαμορφώνονται με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη του λεγόμενου κριτικού γραμματισμού. Με άλλα λόγια, οι μαθητές καλούνται να κοιτάξουν κάτω από την επιφάνεια των κειμένων, να ανακαλύψουν πράγματα και να καταλάβουν πώς λειτουργούν τα κείμενα ενός των περιβαλλόντων που τα γεννούν. Αυτό σημαίνει ότι σε αυτό το πλαίσιο δεν είναι καθόλου απαραίτητο να συμφωνούμε με τις ιδέες του κειμένου που προωθεί το προς ανάλυση απόσπασμα.
«Μπορώ άνετα να φανταστώ Πανελλήνιες ή οποιεσδήποτε άλλες εξετάσεις και βεβαίως γλωσσικό μάθημα στο οποίο αναλύεται κριτικά ένα φυλλάδιο της Χρυσής Αυγής, π.χ., ως προς το πώς δομείται η ιδεολογία» έγραψε στην προσωπική της σελίδα στο Facebook η Σταυρούλα Τσιπλάκου που είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Το ζήτημα και για εκείνη είναι ότι δεν ζητήθηκε καθόλου κριτικός σχολιασμός.
Ποιο ήταν τελικά το πρόβλημα;
Πράγματι, κοιτώντας τα επιμέρους ερωτήματα του Θέματος Β' όπου αναμένεται να γίνει αυτός ο κριτικός σχολιασμός εκ μέρους των μαθητών, οι ερωτήσεις δεν αναδεικνύουν σε καμία περίπτωση την αντίθεση μεταξύ των δύο κειμένων. Με αυτή τη λογική, οι αντιδράσεις που ξεσπούν αφορούν μάλλον μία λογική ίσων αποστάσεων ανάμεσα σε όσα έλεγαν τα δύο κείμενα.
Το πρόβλημα γιγαντώνεται δε αν σκεφτεί κανείς ότι, ακριβώς λόγω μίας ψευδαίσθησης, οποιοδήποτε κείμενο μπαίνει στις Πανελλήνιες Εξετάσεις αποκτά μία άλλη βαρύτητα. Κατά μία έννοια θεσμοποιείται, λειτουργεί -τελείως λανθασμένα- σαν η άποψη ολόκληρου του εκπαιδευτικού συστήματος.
Το ΦΕΚ και η μεγάλη εικόνα
Δεδομένα, οι μαθητές δεν εξετάζονται -και δεν πρέπει να- εξετάζονται μόνο πάνω σε κείμενα που είναι καθολικά αποδεκτά και πολιτικώς ορθά. Κάτι τέτοιο θα ερχόταν σε άμεση αντίθεση με τους ίδιους τους σκοπούς του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας.
Εξάλλου, οι σκοποί αυτοί αντικατοπτρίζονται στο ίδιο το ΦΕΚ που εμπεριείχε την ύλη για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις του 2023. Όπως τονίζεται εκεί, οι μαθητές μεταξύ άλλων θα πρέπει «να ερμηνεύουν και να προσεγγίζουν κριτικά τα κείμενα με στόχο τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο αναπαριστώνται ιδέες, αντιλήψεις, προκαταλήψεις για τον άνθρωπο, την κοινωνία και τον κόσμο».
Το ουσιαστικό πρόβλημα προκύπτει από το γεγονός ότι στην εξέταση του υπό ανάλυση αποσπάσματος δεν υπήρξε καμία πρόβλεψη να αναλυθούν κριτικά οι ιδέες του κειμένου ή να γίνει η οποιαδήποτε σύγκριση με το Κείμενο 1. Πράγμα που δεν αφορά προφανώς μόνο τη συγκεκριμένη εξέταση. Αφορά μάλλον το γεγονός ότι ο τρόπος που διδάσκεται το μάθημα της Γλώσσας λίγη σχέση έχει με τους παιδαγωγικούς σκοπούς που θεωρητικά υπηρετεί.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
