Κάθε 300 ή και 1.000 χρόνια, ανάλογα την εκτίμηση, ενδέχεται να εκδηλωθεί ένα καιρικό φαινόμενο όπως η κακοκαιρία Daniel. Μπορεί και παραπάνω. Μπορεί μάλιστα να ξανασυναντήσουμε κάτι τέτοιο στην περιοχή μας σε 18.000 χρόνια.
Αυτά και άλλα πολλά ακούγονται από διάφορες πλευρές τις τελευταίες ημέρες, με φόντο τα λασπόνερα που ακόμα λιμνάζουν σε πλείστες περιοχές του θεσσαλικού κάμπου, τους νεκρούς και δεκάδες χιλιάδες κατοίκους να μετρούν κυριολεκτικά τις πληγές τους. Κανείς δεν το αμφισβητεί.
Στο διά ταύτα όμως, τρία περίπου χρόνια μετά τον «Ιανό», η Θεσσαλία δέχεται ένα ακόμα κατά πολύ ισχυρό «χτύπημα». Τότε είχαν ειπωθεί πολλά για την αντιπλημμυρική θωράκιση της περιοχής, πρωτοβουλίες πάρθηκαν σε επίπεδο Πολιτείας, εξαγγελίες για έργα έργα εκατομμυρίων έγιναν.
Όπως φάνηκε όμως τίποτα δεν σταμάτησε τον «Daniel». Απλά σάρωσε τα πάντα. Οι ειδικοί άλλωστε προειδοποιούν από καιρό ότι τέτοιου είδους φαινόμενα, όπως αντίστοιχα γίνεται με τις δασικές πυρκαγιές, θα βιώνουν όλο και συχνότερα οι κάτοικοι της χώρας μας.
Η περιοχή της Μεσογείου άλλωστε βρίσκεται στο επίκεντρο της Κλιματικής Αλλαγής, καθώς, σύμφωνα με στοιχεία που έρχονται στο φως της δημοσιότητας, θερμαίνεται πολύ περισσότερο συγκριτικά με άλλα μέρη του πλανήτη.
«Και τώρα τι;»
Αυτό το ερώτημα ταλανίζει πολλούς. Ναι, οι κάτοικοι είναι οργισμένοι και διαμαρτύρονται. Ναι διατάχθηκε εισαγγελική έρευνα για το αν υπάρχουν ευθύνες σε επίπεδο Περιφέρειας, καθώς και συγκεκριμένων δημάρχων.
Και μετά; Απλά θα περιμένουμε όλο και συχνότερα να συμβαίνουν... «σπάνια φαινόμενα»; Πρέπει να συνηθίσουμε -να «εθιστούμε» ίσως- στο να καιγόμαστε το καλοκαίρι και να πνιγόμαστε το φθινόπωρο και να ξεπαγιάζουμε το χειμώνα;
Μετά το σοκ των πρώτων 24ώρων από τις μεγάλες πλημμύρες της Θεσσαλίας, όλο και περισσότεροι μιλούν για το τι μπορούμε να πράξουμε πέραν του να διαπιστώνουμε μοιρολατρικά και στωικά -στα όρια του κυνισμού θα μπορούσε να πει κανείς- τη «μανία της φύσης» και τις «προκλήσεις της Κλιματικής Κρίσης».
Το Reader ζήτησε τη γνώμη πανεπιστημιακού, καθώς και αυτοδιοικητικών στελεχών – κατοίκων της ευρύτερης περιοχής του Παλαμά Καρδίτσας, προκειμένου να διαπιστώσει για ποιο λόγο πνίγηκε (χωρίς εισαγωγικά) η περιοχή, τι έγινε και κυρίως τι δεν έγινε σε επίπεδο αντιπλημμυρικού σχεδιασμού.
Μία λέξη: Πρόληψη
Όπως και στις δασικές πυρκαγιές που σαρώνουν τα τελευταία χρόνια την Ελλάδα, η... «μαγική λέξη» στην οποία σκοντάφτουμε και στις πλημμύρες είναι η μία: «Πρόληψη». Μέχρι σήμερα μάλλον «καραμέλα» για τους αρμόδιους σε πολιτικό και διοικητικό επίπεδο που λειτουργεί ως «γαρνιτούρα» σε εξαγγελίες και υποσχέσεις, παρά ως ένας όρος που απηχεί σε μια πραγματική πολιτική διαχείρισης των φυσικών πόρων, του περιβάλλοντος και διαχείρισης των συνεπειών των φυσικών καταστροφών.
«Η συζήτηση μόνο για την κακοκαιρία είναι λάθος, χρησιμοποιούνται όροι που μπερδεύουν τον κόσμο», ξεκαθαρίζει μιλώντας στο Reader ο Νικήτας Μυλόπουλος, καθηγητής στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διευθυντής του εργαστηρίου Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων.
Ο ίδιος εξηγεί: «Αυτό που ακούμε για τα 18.000 χρόνια αφορούν στην περίοδο επαναφοράς ενός πλημμυρικού φαινομένου με βάση τις στατιστικές αναλύσεις για τις πλημμύρες που έχουν συμβεί μέχρι τώρα. Πλέον, με την κλιματική αλλαγή, τέτοια φαινόμενα τα συναντάμε συχνότερα, τα δεδομένα αλλάζουν».
Ποια θα πρέπει όμως να είναι η κατεύθυνση στην οποία θα πρέπει να κινηθεί η Πολιτεία και η κοινωνία συνολικά; Κατά τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας «δεν μπορεί η συζήτηση να τελειώνει στο ότι ήταν ένα σπάνιο φαινόμενο. Η σωστή συζήτηση θα πρέπει να τίθεται στη βάση ότι όντως ήταν ένα σπάνιο φαινόμενο, όμως θα πρέπει να εστιάζει στη δική μας αντιπλημμυρική θωράκιση, η οποία είναι σχεδόν ανύπαρκτη».
Σύμφωνα με τον κ. Μυλόπουλο «προέχει να θέσουμε το ερώτημα του πώς θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε λιγότερο έντονα πλημμυρικά φαινόμενα αν είμασταν οχυρωμένοι κατάλληλα». «Τότε θα ήταν εντελώς άλλη η εικόνα, ίσως να γλίτωναν και άνθρωποι», ξεκαθαρίζει.
Έργα, έργα, έργα
Τόσο ο κ. Μυλόπουλος όσο και αυτοδιοικητικά στελέχη υπογραμμίζουν σε όλους τους τόνους, μιλώντας στο Reader, ότι η αντιπλημμυρική θωράκιση της Θεσσαλίας είναι ανεπαρκής, πόσο δε μάλλον όταν έχουμε να κάνουμε με ένα φαινόμενο όσο ο Daniel.
«Πρόκειται για μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από διαχρονικές ανεπάρκειες. Πρόκειται για μια διαχρονική αντίληψη που επικεντρώνεται σε ευκαιριακά αντιπλημμυρικά έργα, έργα βιτρίνας. Μια κατάσταση που έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια», σημειώνει ο Νικήτας Μυλόπουλος.
Με αυτή την άποψη συγκλίνει και ο αντιδήμαρχος Παλαμά Καρδίτσας, Βάιος Μπακαβέλος. «Το σίγουρο είναι ότι τέτοιου είδους θεομηνίες δεν γίνονται καθημερινά. Όμως χρειάζονται και έργα και αυτοί που διαχειρίζονται τα έργα δεν κάνουν αυτό που πρέπει», επισημαίνει χαρακτηριστικά.
«Ο δήμος διεκδικεί και λέει το πόσα χρειάζεται». Από εκεί και πέρα, βρίσκεται στα χέρια των αρμοδίων το τι θα γίνει. «Πρέπει να γίνουν έργα. Έχουν κατατεθεί μελέτες σε διάφορες ημερίδες, αλλά πρέπει να εισακουστούν οι ειδικοί», τονίζει και μάλιστα σήμερα που υπάρχουν όλες αυτές οι εξελίξεις με το κλίμα.
Ο κ. Μπακαβέλος ασκεί κριτική και στον τρόπο που καθαρίστηκαν τα ποτάμια της περιοχής, ειδικά ο Ενιππέας. «Ο καθαρισμός γίνεται από το τέλος προς την αρχή. Καθαρίζουμε πρώτα τις εκβολές και μετά προχωράμε προς τα πάνω», λέει.
Την ίδια ώρα, όπως καταγγέλλει πως τα αντλιοστάσια είναι παλαιωμένα. Η σωστή λειτουργία τους θα βοηθούσε στην αντιπλημμυρική θωράκιση, καθώς «η ροή πρέπει να γίνεται κλιμακωτά, να δημιουργούνται λιμνοδεξαμενές σαν υπερχειλίσεις».
Κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν συνέβη, αλλά από τις περιγραφές διαπιστώνεται ότι το νερό κατέκλυζε τις περιοχές σαν να μην υπήρχε κανένα εμπόδιο και σε μικρό χρονικό διάστημα.
Στον τρόπο καθαρισμού των ποταμών γενικότερα και του Ενιπέα ειδικότερα εστιάζει και ο πρόεδρος της κοινότητας Βλοχού, Γιάννης Κούκας, ο οποίος ταυτίζεται με την άποψη του αντιδημάρχου Παλαμά.
«Πρέπει να γίνουν έργα» θα σημειώσει στο Reader ο κ. Κούκας, αποκαλύπτοντας ότι στην περιοχή του Βλοχού από τα 8.300 μέτρα αναχώματος που προβλέπονται ολοκληρώθηκαν μόλις 680!
«Ο καθένας ξέρει το χωριό του, το μέρος που μένει» σύμφωνα με τον ίδιο. «Αν ήθελαν (σ.σ οι αρμόδιοι) να κάνουν σωστά έργα θα πρέπει να ρωτήσουν τους κατοίκους των περιοχών που γνωρίζουν τον τόπο τους» θα πει.
Τις σοβαρές ελλείψεις και την ανεπάρκεια των αντιπλημμυρικών έργων της περιοχής επιβεβαιώνει και ο Πέτρος Κοντογιάννης, πρόεδρος της γειτονικής πολύπαθης Μεταμόρφωσης.
«Άργησε να γίνει η ενίσχυση των αναχωμάτων. Φέτος το κοιτάζανε αυτό, αλλά δεν προλάβανε, ενώ υπάρχουν έργα στην περιοχή που δεν ολοκληρώθηκαν» σημειώνει. «Έχω ζητήσει από τον Ιανό να γίνουν έργα στην περιοχή, έχω τη λίστα», όμως, απ' ότι φαίνεται, πολύ λίγα πράγματα έγιναν.
«Τα έχουμε αφήσει όλα στο 112»
«Η λύση είναι μία σύγχρονη μελέτη και προσέγγιση που εστιάζει στον ολιστικό σχεδιασμό της θωράκισης απέναντι σε τέτοια φαινόμενα» σημειώνει ο Νικήτας Μυλόπουλος.
Ο καθηγητής καθηγητής στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας εξηγεί ότι «επιστήμονες όπως εδαφολόγοι, πολεοδόμοι - χωροτάκτες, γεωπόνοι και όλες οι ειδικότητες που ασχολούνται με τη χρήση της γης να προχωρήσουν σε έναν σχεδιασμό μικρών έργων με προσανατολισμό ορεινό».
Δηλαδή «έργα ορεινής υδρονομής που θα ανασχέσουν τέτοιες πλημμύρες» και «θα εκτονώνουν όσο μπορούν τα νερά σε άλλες λεκάνες απορροής»
Ο κ. Μυλόπουλος προκρίνει ουσιαστικά ένα δίκτυο έργων που θα συνδυάζονται με τις υπάρχοντες «υποδομές» της ίδιας της φύσης, όπως ρυάκια, ποτάμια κλπ. «Όλα αυτά θα συνδέονται με ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, με αισθητήρες σε συγκεκριμένα σημεία που θα παρέχουν δεδομένα σε "run time" ή και λίγο νωρίτερα».
Έτσι, το σύστημα αυτό της έγκαιρης προειδοποίησης θα ειδοποιεί την Πολιτική Προστασία, η οποία θα πρέπει να καταρτίσει και το ανάλογο σχέδιο».
Πάντως και στην κακοκαιρία Daniel θα μπορούσε να γίνει εκκένωση, σύμφωνα με τον καθηγητή, καθώς οι μετεωρολόγοι προειδοποίησαν έγκαιρα, μέρες πριν. «Όμως δεν υπάρχουν υποδομές», σημειώνει και υπογραμμίζει χαρακτηριστικά: «Τα έχουμε αφήσει όλα στο 112».
Ο Νικήτας Μυλόπουλος παραπέμπει παράλληλα στους αντιπλημμυρικούς χάρτες του 2017 - 20128 που «εμπεριείχαν πρόβλεψη για αντίστοιχο πλημμυρικό φαινόμενο όπως αυτό». «Υπήρχαν οι προειδοποιήσεις, αλλά δεν έγινε καμία προετοιμασία» τονίζει.
Οι κάτοικοι αντιμέτωποι με την επόμενη μέρα
«Η επόμενη ημέρα είναι δύσκολη. Στον Παλαμά τα νερά έχουν αποτραβηχτεί, άρχισε ο καθαρισμός των σπιτιών και της πόλης, σήμερα (σ.σ Τετάρτη) ήρθε το νερό στις βρύσες, χωρίς όμως να είναι πόσιμο», αναφέρει ο Βάιος Μπακαβέλος.
Όμως το πρόβλημα τώρα είναι άλλο, αυτό που ακούμε καθημερινά: Τα νεκρά ζώα. «Έχουν μετακινηθεί κατά την πλημμύρα, έχουν μεταφερθεί από τα νερά και θα πρέπει να γίνει η συλλογή τους. Πρέπει να καθαρίσουμε και να πλύνουμε τον τόπο», λέει ο αντιδήμαρχος της κωμόπολης του θεσσαλικού κάμπου.
Την ίδια ακριβώς κατάσταση αντιμετωπίζουν και τα χωριά της ευρύτερης περιοχής. «Η κατάσταση είναι δραματική. Σχεδόν 10 ημέρες τα σπίτια είναι μέσα στο νερό που φτάνει ακόμα και το ένα μέτρο» λέει ο κ. Κούκας και εκτιμά ότι το νερό ίσως αποστραγγιστεί σε 4-5 ημέρες.
«Υπάρχει λάσπη και μέσα στη λάσπη νεκρά ζώα. Αυτό προκαλεί δυσοσμία και όλη η περιοχή είναι μία υγειονομική βόμβα» σημειώνει ο κοινοτάρχης του Βλοχού.
Αλλά και στη Μεταμόρφωση το νερό είναι στάσιμο, σύμφωνα με τον Πέτρο Κοντογιάννη. «Πρέπει να χαμηλώσουμε ένα ανάχωμα για να μπορέσει να φύγει» θα πει. «Πρέπει να γίνει κάτι άμεσα. Θα μπορέσουμε να μπούμε στα σπίτια μας τουλάχιστον έξι μήνες μετά, μπορεί και περισσότερο», λέει ο ίδιος, προσθέτοντας ότι όλοι οι κάτοικοι μένουν σε άλλες περιοχές -στο γυμναστήριο Παλαμά και σε συγγενείς σε Καρδίτσα, Λάρισα και αλλού.
Τις προηγούμενες ημέρες κάτοικοι της περιοχής της Καρδίτσας υπογράμμιζαν στο Reader την έντονη ανησυχία τους για την αγροτική παραγωγή. Είναι δεδομένο ότι η φετινή χρονιά έχει χαθεί από κάθε άποψη για τα πλημμυρισμένα χρονιά. Τι γίνεται όμως από τη νέα περίοδο;
Οι εκτιμήσεις και των τριών συνομιλητών μας συγκλίνουν στο ότι η παραγωγή και το έδαφος σίγουρα θα επηρεαστούν. Βέβαια, οι εκτιμήσεις ποικίλουν, καθώς θα πρέπει να απομακρυνθούν εντελώς τα λιμνάζοντα ύδατα, προκειμένου να γίνει μία εκτίμηση που θα βασίζεται σε συγκεκριμένα δεδομένα.
Σίγουρα πάντως τα φερτά υλικά, το πετρέλαιο από τα μηχανήματα και άλλοι παράγοντες θα έχουν αντίκτυπο για τα επόμενα χρόνια στην παραγωγή οποιουδήποτε προϊόντος σπείρουν οι αγρότες στην περιοχή.
Ένα χωριό παύει να υπάρχει;
Ο κοινοτάρχης της Μεταμόρφωσης όμως δίνει μία ομολογουμένως δραματική διάσταση στην τραγωδία που εκτυλίσσεται στα λασπόνερα του κάμπου της Καρδίτσας, καθώς θέτει ανοιχτά ζήτημα μόνιμης απομάκρυνσης των κατοίκων μιας περιοχής που βρίσκεται δίπλα ακριβώς στη σμίξη αρκετών παραποτάμων του Πηνειού.
«Η Μεταμόρφωση είναι ειδική περίπτωση. Πρέπει οι υπεύθυνοι να δουν συγκεκριμένα το χωριό αυτό» σημειώνει και προκρίνει τη μετεγκατάσταση των κατοίκων στον γειτονικό Παλαμά.
«Όποιος θέλει να τού χορηγηθεί σπίτι στον Παλαμά, χωρίς άλλη αποζημίωση» θα πει συμπληρώνοντας ότι τα σπίτια στο χωριό μπορούν να κρατήσουν οι κάτοικοι για το καλοκαίρι.
«Πλημμύρες είχαμε το 1953, το 1994, κατά τον "Ιανό" και σήμερα. Σίγουρα θα έχουμε και στο μέλλον όσο δεν γίνεται κάτι. Πρέπει να δοθεί οριστική λύση στο πρόβλημα των κατοίκων τονίζει ο Πέτρος Κοντογιάννης.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
