Μια φράση στο «Πιστεύω». Η αναγνώριση της πρωτοκαθεδρίας. Η εξουσία. Το Μέγα Σχίσμα ανάμεσα σε Δυτική και Ανατολική Εκκλησία έγινε μια ημέρα σαν σήμερα το 1054. Μπορεί, πλέον, στις ημέρες μας οι δύο καθολικοί και ορθόδοξοι να έχουν έρθει πιο κοντά και το μίσος του παρελθόντος να έχει σβήσει, ωστόσο, υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος να γίνει μέχρι την «αποκατάσταση της πλήρους κοινωνίας μεταξύ των Εκκλησιών». Αν ποτέ συμβεί κάτι τέτοιο...
«Του εκ του πατρός εκπορευόμενον...»
Η παραπάνω φράση από το «Πιστεύω», η οποία αναφέρεται στο Άγιο Πνεύμα, είναι αυτή που προκάλεσε το αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα σε ανατολική και δυτική εκκλησία. Προκειται για το περίφημο «Filioque».
Το επίμαχο σημείο του Συμβόλου της Πίστεως, όπως διαμορφώθηκε από τις Συνόδους Νικαίας και Κωνσταντινουπόλεως και ισχύει έως σήμερα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, αποτελεί το παρακάτω:
«…και εις το πνεύμα το Άγιον, το Κύριον, το Ζωοποιόν, το εκ του Πατρός εκπορευόμενον, το συν Πατρί και Υιώ συμπροσκυνούμενον…».
Η Δυτική Εκκλησία (λέγεται πως έγινε για πρώτη φορά κάπου στην Ισπανία προκειμένου να καταπολεμηθεί η αίρεση του αρειανισμού) προσέθεσε τη φράση «Και εκ του Υιού» (Filioque στα Λατινικά), έτσι ώστε να διαβάζεται στο συγκεκριμένο σημείο ως:
«…και εις το πνεύμα το Άγιον, το Κύριον, το Ζωοποιόν, το εκ του Πατρός και εκ του Υιού εκπορευόμενον, το συν Πατρί και Υιώ συμπροσκυνούμενον …».
Οι Ορθόδοξοι αποκρούουν την προσθήκη του Filioque για δύο λόγους. Τη θεωρούν θεολογικό λάθος και υποστηρίζουν ότι η όποια αλλαγή στο Σύμβολο της Πίστεως θα πρέπει να γίνει μόνο με τη σύγκληση Οικουμενικής Σύνοδος.
Αλλά, βέβαια, ένα τέτοιο κοσμοϊστορικό γεγονός όπως το Μέγα Σχίσμα δε θα μπορούσε να είχε δημιουργηθεί από μια φράση όσο σημαντική και αν είναι αυτή για την πίστη εκατομμυρίων ανθρώπων.
Αυτό ήταν η αφορμή. Οι αιτίες είναι άλλες με σημαντικότερη από αυτές την... εξουσία! Ο Πάπας απαιτούσε να έχει αυτός την πρωτοκαθεδρία (το περίφημο Πρωτείο) απέναντι στους τέσσερις πατριάρχες (Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων) και βέβαια να ασκεί εξουσία πάνω τους. Αντίθετα, η τετράδα των Πατριαρχών υποστήριζαν πως η πρωτοκαθεδρία αυτή είναι μόνο τιμητική και καθόλου ουσιαστική και έχει ισχύ μόνο πάντως στους χριστιανούς της Δύσης.
Οι αφορισμοί και το ανάθεμα
Η οριστική ρήξη ανάμεσα στις δυο εκκλησίες που φτάνει μέχρι και τις ημέρες μας, ξεκίνησε από τον πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο ο οποίος έστειλε μια επιστολή στον Πάπα Λέοντα Θ' με την οποία καταδικάζει τις καινοτομίες της Δυτικής Εκκλησίας.
Ο Πάπας δεν έκατσε με σταυρωμένα χέρια και πήγε την κόντρα στο επόμενο στάδιο. Με τον καρδινάλιο Ουμβέρτο στέλνει στην Κωνσταντινούπολη επιστολές προς τον Αυτοκράτορα και τον Πατριάρχη με τις οποίες αμφισβητεί τον τίτλο του Μιχαήλ και απαιτεί να περάσουν στη δικαιοδοσία του οι Εκκλησίες της Βουλγαρίας και της Ιλλυρίας (Αλβανίας).
Το θέμα είναι πως λίγες ημέρες αργότερα ο Πάπας πέθανε και ο Ουμβέρτος έγινε... παπικότερος του Πάπα και τράβηξε το σχοινί στα άκρα καθώς στην πραγματικότητα ήταν ο πρώτος που υποστήριξε τόσο ανοιχτά το παπικό πρωτείο.
Μια ημέρα σαν σήμερα, στις 16 Ιουλίου 1054, στην απογευματινή Θεία Λειτουργία στην Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη θα έρθει το Μέγα Σχίσμα. Ο Ουμβέρτος κατέθεσε στην Αγία Τράπεζα τον αφορισμό του Πατριάρχη Μιχάηλ και αναθεμάτισε ολόκληρη την Ορθόδοξη Εκκλησία. Καθώς περνούσαν από τη δυτική πύλη της Βασιλεύουσας, ο καρδινάλιος ακούστηκε να λέει «Ο Θεός ας δει και ας κρίνει».
Στις 24 Ιουλίου ήρθε η απάντηση της Ανατολής. Ο Πατριάρχης συγκάλεσε Σύνοδο όπου αναθεμάτισε και αφόρισε τους συντάκτες των επιστολών αλλά και όσους την ακολουθούν, ουσιαστικά δηλαδή ολόκληρη τη δυτική εκκλησία! Το τυπικό σφράγισμα του Σχίσματος ήρθε το 1204 με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους.
Από το Σχίσμα του 1054 μέχρι και σήμερα έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να έρθουν κοντά οι δυο εκκλησίες. Έχουν γίνει πολλά βήματα, ωστόσο, απομένουν να γίνουν πολλά ακόμα μέχρι την «αποκατάσταση της πλήρους κοινωνίας μεταξύ των Εκκλησιών». Στις 7 Δεκεμβρίου του 1965 ο Πάπας Παύλος ΣΤ' και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας ανακάλεσαν τους αφορισμούς και των δυο πλευρών.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
