Οταν ήδη από τους πρώτους μήνες του 1944 η έκβαση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είχε κριθεί οριστικά και αμετάκλητα, μπορεί οι μάχες να συνεχίζονταν στα μέτωπα, αλλά οι ηγέτες των Συμμαχικών δυνάμεων, είχαν αρχίσει ήδη να ορίζουν τη «επόμενη ημέρα». Το ποιος και που θα έκανε «κουμάντο» στη μεταπολεμική Ευρώπη ήταν τόσο κρίσιμο όσο και ο ίδιος ο πόλεμος. Κάνεις, άλλωστε, δεν ήθελε να δει τη Γηραιά Ήπειρο να «βυθίζεται» σε έναν ακόμα μεγάλο πόλεμο που αυτή τη φορά θα γινόταν ανάμεσα σε πρώην συμμάχους.
Το «πόκερ» της επόμενης ημέρας και η Ελλάδα
Τον Ιούνιο του 1944 με την απόβαση στη Νορμανδία, μπήκε η «ταφόπλακα» στο όνειρο του Χίτλερ για μια Ευρώπη υποταγμένη στους Ναζί. Ήταν ζήτημα χρόνου, πλέον, πότε οι γραμμές άμυνας των Γερμανών θα καταρρεύσουν. Αυτό, ωστόσο, αφορά το στρατιωτικό κομμάτι της μεγαλύτερης ένοπλης σύγκρουσης που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Το άλλο κομμάτι, το γεωπολιτικό, ήταν πολύ πιο κρίσιμο. Ήδη από το 1943, οι ηγέτες των ΗΠΑ, ΕΣΣΔ και Μεγάλης Βρετανίας, είχαν ξεκινήσει τις μεταξύ τους επαφές για να καθορίσουν τη «επόμενη ημέρα» στην Ευρώπη. Είχαν, μάλιστα, πραγματοποιήσει τρεις Διασκέψεις. Η πρώτη έγινε στην Τεχεράνη (ξεκίνησε στις 28 Νοεμβρίου και κράτησε μέχρι τη 1 Δεκεμβρίου του 1943), η δεύτερη στην Κριμαία (από τις 4 έως και τις 11 Φεβρουαρίου του 1945) και η τρίτη στο Πότσνταμ (από τις 17 Ιουλίου έως τις 2 Αυγούστου του 1945).
Η σημαντικότερη από αυτές ήταν η δεύτερη χρονικά. Οι εργασίες της πραγματοποιήθηκαν στο μέγαρο Λιβάντια που βρισκόταν κοντά στην πόλη Γιάλτα της Κριμαίας. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, εκεί, οι Τσώρτσιλ, Στάλιν και Ρούσβελτ συμφώνησαν στις σφαίρες επιρροής. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, και σε αυτό συμφωνούν, πλέον, όλοι οι ιστορικοί, δεν έγινε κανένα μοίρασμα. Απλά οι τρεις ηγέτες επιβεβαίωσαν αυτό που ήταν το προφανές (ποιος ελέγχει, τι ελέγχει) προκειμένου να μην υπάρχουν... παρεξηγήσεις μεταξύ συμμάχων που δεν αποκλείεται να οδηγούσαν σε έναν ακόμα πόλεμο.
Σαν σήμερα, ωστόσο, στις 9 Οκτωβρίου, 1944 είχε ξεκινήσει μια ακόμα διάσκεψη η οποία αν και εξαιρετικά σημαντική δεν είναι τόσο γνωστή όσο οι υπόλοιπες και στην οποία δε συμμετείχαν (διά φυσικής παρουσίας, τουλάχιστον) οι ΗΠΑ. Αναφερόμαστε στην «Τέταρτη Διάσκεψη της Μόσχας» (είχαν προηγηθεί τρεις το 1941, το 1942 και το 1943) και το λιγότερο γνωστό είναι η «Διάσκεψη του Τολστόι» λόγω του κωδικού ονόματος που της είχε δοθεί και ήταν το επώνυμο του διάσημου Ρώσου συγγραφέα. Τα θέματα που συζητήθηκαν ήταν η είσοδος της Σοβιετικής Ένωσης στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας, το μέλλον της Πολωνίας και η επιστροφή στην ΕΣΣΔ όλων των πρώην Σοβιετικών πολιτών που απελευθερώθηκαν από τους Γερμανούς,. Το «κυρίως πιάτο» ήταν το «μοίρασμα» των Βαλκανίων σε σφαίρες επιρροής.
«Έκρινα κατάλληλη τη στιγμή για να δράσω. Εδήλωσα: ”Ας ρυθμίσωμε τις υποθέσεις μας στα Βαλκάνια. Τα στρατεύματά σας ευρίσκονται στη Ρουμανία και στη Βουλγαρία. Έχομε συμφέροντα, αποστολές, πράκτορες σ’ αυτές τις χώρες. Ας αποφύγω με την σύγκρουση για ζητήματα ασήμαντα» είπε ο Τσώρτσιλ στον Στάλιν, όπως ο ίδιος ο τότε βρετανός πρωθυπουργός έγραψε στα απομνημονεύματα του και πρόσθεσε: «Σχετικώς προς την Μεγάλη Βρετανία και την Ρωσία τι θα ελέγατε για μια υπεροχή κατά 90% υπέρ υμών στην Ρουμανία, υπεροχή κατά 90% υπέρ ημών στην Ελλάδα και ίση συμμετοχή κατά 50% στην Γιουγκοσλαβία ;”. Ενώ μετεφράζοντο οι λόγοι μου, έγραψα σε μισό φύλλο χαρτιού:
- Η Ρωσία 90%
- Οι άλλοι 10%
- Η Μεγάλη Βρετανία (εν συμφωνία με τις ΗΠΑ) 90%
- Η Ρωσία 10%
Γιουγκοσλαβία 50% και 50%
Ουγγαρία 50% και 50%
- Η Ρωσία 75%
- Οι άλλοι 25%
Έσπρωξα το χαρτί μπροστά στον Στάλιν στον οποίον είχαν δώσει εν τω μεταξύ τη μετάφραση. Έγινε μια μικρή παύσις. Έπειτα ο Στάλιν πήρε το μπλε μολύβι του, εχάραξε μια χοντρή γραμμή σαν είδος επιδοκιμασίας και μου επέστρεψε το σημείωμα. Τα πάντα ερρυθμίσθησαν σε ελάχιστο χρονικό διάστημα όσο εχρειάσθη για να γράψω το σημείωμα αυτό. Είχαμε, εννοείτω, μελετήσει το ζήτημα προσεκτικά και από μακρού, και άλλωστε δεν μας απησχόλησαν παρά οι συμφωνίες που αφορούσαν την πολεμική περίοδο. Όλα τα ευρύτερα προβλήματα έμεναν για την συνδιάσκεψη της ειρήνης, που ελπίζαμε ότι θα συνεκαλείτο μετά τη νίκη. Επηκολούθησε μακρά σιωπή. Το χαρτί με την μπλέ γραμμή παρέμενε στο τραπέζι. Τελικά είπα: ''Δεν θα έκριναν κάπως κυνικό εκ μέρους μας να ρυθμίζωμε αυτά τα προβλήματα, από τα οποία εξαρτάτω η τύχη εκατομμυρίων υπάρξεων, κατά τρόπον τόσο υπεροπτικό; Ας κάψωμε αυτό το χαρτί''. ''Όχι, φυλάξτε το'' είπε ο Στάλιν».
Η «Γιάλτα» και η «Βάρκιζα»
Όταν τελείωσαν οι δυο ηγέτες, ανέλαβαν δράση οι δυο ΥΠΕΞ της Βρετανίας και ΕΣΣΔ (Ίντεν και Μολότοφ) οι οποίοι διαπραγματεύτηκαν τα οριστικά ποσοστά. Κατάληξη αυτής της συζήτησής ήταν η αύξηση των ποσοστών επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης στη Βουλγαρία και την Ουγγαρία κατά 80% και το κεφάλαιο «μεταπολεμική Ευρώπη» έκλεισε οριστικά. Αυτό που ίσως έχει ιδιαίτερη σημασία να τονιστεί είναι πως πουθενά στην επίσημη Σοβιετική ιστορία δεν υπάρχει αμφισβήτηση για το αν τα πράγματα έγιναν πραγματικά έτσι. Ούτε καν για τα ποσοστά πάνω στην περιβόητη χαρτοπετσέτα. Αυτό που αρνούνταν πάντα οι Σοβιετικοί είναι πως ο Στάλιν συμφώνησε με αυτά που έλεγε (και έγραφε) ο Τσόρτσιλ.
Μέσα από διάφορα δημοσιεύματα του Ριζοσπάστη γίνεται σαφές πως θέση του ΚΚΕ, για τη συμφωνία της «χαρτοπετσέτας», είναι πως: «στόχος της είναι να αποδοθεί στη στάση της Σοβιετικής Ένωσης και στη δήθεν προδοσία της απέναντι στους Έλληνες κομμουνιστές η ήττα του λαϊκού κινήματος στον εμφύλιο πόλεμο». Παράλληλα, αφήνουν να εννοηθεί πως αν ίσχυε μια τέτοια συμφωνία θα έπρεπε να επικυρωθεί στη «Διάσκεψη της Γιάλτας» όπου ήταν παρόντες και οι Αμερικάνοι. «Σχέδια, λοιπόν, για την τύχη της Ελλάδας υπήρξαν πραγματικά και πριν από τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά αυτά τα σχέδια ήταν του εγγλέζικου και αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και γι’ αυτό δεν τυγχάνουν της προσοχής των αστών ιστορικών και αρθρογράφων. Την περίοδο που η ΕΑΜική αντίσταση έδινε μάχη για την απομάκρυνση των Γερμανών από την Ελλάδα, οι ιμπεριαλιστές «σύμμαχοι» προετοίμαζαν την αποκατάσταση της πρότερης κατάστασης, μιας και ο γερμανικός ιμπεριαλισμός βάδιζε προς την ήττα», αναφέρει ο Ριζοσπάστης σε κείμενο που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2010.
Και μιας και αναφερθήκαμε στην κρίσιμη Διάσκεψη της Γιάλτας έχει τη σημασία του να αναφερθεί πως την επόμενη ημέρα (12 Φεβρουαρίου 1945) υπογράφηκε στην Ελλάδα η «Συμφωνία της Βάρκιζας». Πολλοί συνδέουν αυτά τα δύο ιστορικά γεγονότα, ισχυριζόμενοι πως η «Βάρκιζα» είναι απόρροια της «Γιάλτας». Αυτό, όμως, πιθανότατα δεν ισχύει. Η αλήθεια είναι πως ΕΑΜ και ΚΚΕ δεν γνώριζαν ότι παράλληλα με τη «Διάσκεψη στη Βάρκιζα» γινόταν και εκείνη της «Γιάλτας». Και αυτό όχι για κάποιον φοβερό λόγο αλλά επειδή οι Διασκέψεις αυτές των ηγετών της Συμμαχίας κρατούνταν κρυφές για λόγους ασφαλείας (ας μην ξεχνάμε πως ο πόλεμος ήταν ακόμα σε εξέλιξη) και το ότι συναντήθηκαν αλλά και τα αποτελέσματα των συζητήσεων όπως και οι φωτογραφίες δημοσιοποιούνταν πολλούς μήνες αργότερα.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
