Οι αριθμοί δε λένε, πάντα, την αλήθεια. Κάποιες φορές, ωστόσο, είναι ο μοναδικός τρόπος να περιγράψεις χωρίς πολλά λόγια την πραγματικότητα. Η «Μαύρη Πέμπτη» της Wall Street οδήγησε στο «Κραχ» του 1929 και αυτό με τη σειρά του σε παγκόσμια ύφεση. Περίπου 12.000.000 άνθρωποι έμειναν άνεργοι. Λέγεται πως 12.000 έχαναν τη δουλειά τους κάθε μέρα που περνούσε. Περισσότερες από 20.000 επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση. «Λουκέτο» έβαλαν και 1.616 τράπεζες πτώχευσαν. Ένας στους 20 γεωργούς ξεσπιτώθηκαν. Καταγράφηκαν 23.000 αυτοκτονίες σ' ένα χρόνο, αριθμός ρεκόρ. Και αυτοί είναι μερικοί μόνο από τους αριθμούς που περιγράφουν έναν οικονομικό όλεθρο που «γονάτισε» τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η «φούσκα» που απειλούσε τους πάντες αλλά λίγοι την είδαν
Η αυγή της δεκαετίας του 1920 βρήκε τις ΗΠΑ στα καλύτερά τους. Σε μια περίοδο πραγματικής ευημερίας. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε το γεγονός πως η Ευρώπη είχε ρημάξει από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν αναλάβει το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας παραγωγής. Η ανεργία ήταν μια άγνωστη λέξη για τους Αμερικανούς αφού στα... χειρότερα της ίσα - ίσα που άγγιξε το 4%. Την ίδια περίοδο το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα αυξήθηκε από τα 6.500 δολάρια στα 8.000 δολάρια! Η αυτοκινητοβιομηχανία «εκτοξεύτηκε» αφού 26.000.000 αυτοκίνητα κυκλοφορούσαν μόνο στις ΗΠΑ. Οι κυβερνήσεις δαπάνησαν περίπου 1 δισ. δολάρια για να φτιάξουν υποδομές που σχετίζονται με την κίνηση στους δρόμους.
Το βιωτικό επίπεδο του μέσου Αμερικανού εκτινάχθηκε. Σχεδόν σε όλα τα σπίτια, πλέον, υπήρχαν πλυντήρια, ψυγεία, ηλεκτρικές σκούπες. Οι άνθρωποι της υπαίθρου βλέποντας αυτή την ευημερία άφηναν τα χωράφια τους και μετακόμιζαν στα μεγάλα αστικά κέντρα για να κάνουν και αυτοί τη... μεγάλη ζωή. Όλοι ζούσαν μέσα σε μια επίπλαστη ευημερία και ήταν χαρούμενοι με τα λεφτά που νόμιζαν πως είχαν.
Το καλοκαίρι του 1929 ήταν η απόλυτη αποθέωση. Είναι ενδεικτικό πως ακόμα και ο μέσος εργάτης δανειζόταν από τις τράπεζες προκειμένου να «παίζει» με σίγουρες μετοχές στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Ο βιομηχανικός δείκτης Dow Jones έφθασε στο υψηλότερο σημείο του, στις 381.17 μονάδες στις 3 Σεπτεμβρίου 1929. Το χρηματιστήριο υποσχόταν γρήγορα κέρδη, η συντριπτική πλειονότητα όσων έκαναν επενδύσεις έβγαιναν κερδισμένοι και θεωρούσαν ότι θα συνέχιζε να αναπτύσσεται επ’ αόριστον. Κανείς δεν έβλεπε την «τέλεια καταιγίδα» που ερχόταν. Ή μάλλον, για να είμαστε ακριβείς, λίγοι ήταν αυτοί που την έβλεπαν να έρχεται. Προειδοποίησαν αλλά μέσα σε αυτό το διαρκές πανηγυρικό κλίμα που είχε δημιουργηθεί κανείς δεν τους άκουγε ή δεν ήθελε να τους ακούσει. Έκαναν λόγο για «φούσκα» η οποία ήταν έτοιμη να σκάσει και να παρασύρει τα πάντα στο πέρασμα της. Φωνή βοώντοσ εν τη ερήμω. Όλα, ωστόσο, άλλαξαν δραματικά, μια ημέρα σαν σήμερα. Την Πέμπτη 24 Οκτωβρίου 1929. Την «Μαύρη Πέμπτη».
Από τη «Μαύρη Πέμπτη» στη «Μαύρη Τρίτη» και από εκεί στο μεγάλο «κραχ»
Την προηγούμενη ημέρα, στις 23 Οκτωβρίου 1929, ο Dow Jones σημείωσε πτώση 6,3%. Ήταν οι προειδοποιητική βολή. Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων έκαναν λόγο για το «μεγάλο ξεπούλημα». Τότε ήταν που οι περισσότεροι είδαν αυτό που ερχόταν. Την Πέμπτη, την επομένη ημέρα δηλαδή, λίγα λεπτά μετά το κουδούνι της έναρξης ο βιομηχανικός δείκτης της Wall Street βρέθηκε στο -11%. Το «party» μόλις είχε ξεκινήσει. Μέσα στις επόμενες ώρες 13 εκατομμύρια μετοχές άλλαξαν χέρια, αριθμός ρεκόρ για τα χρηματιστηριακά χρονικά. Πανικός! Οι μεγάλοι «παίκτες» της Wall Street άρχισαν να αγοράζουν μαζικά τα καλά χαρτιά (blue chips), σε μια προσπάθεια να συγκρατήσουν την πτώση. Η τακτική αυτή είχε αποδώσει στη χρηματιστηριακή κρίση του 1907, όχι όμως και τώρα. Ήταν τέτοια η πτώση που κάποιες μετοχές δεν ήταν δυνατόν να πουληθούν σε οποιαδήποτε τιμή.
Μεγάλο πλήθος επενδυτών συγκεντρώθηκαν έξω από τη Wall Street πεπεισμένοι πως κάτι συμβαίνει μέσα στην αίθουσα. Κανείς δεν μπορούσε να δικαιολογήσει όλο αυτό τον πανικό και όλοι έπλαθαν διάφορα σενάρια για το τι συμβαίνει. Χρειάστηκε η επέμβαση της αστυνομίας για να συγκρατήσει το πλήθος. Μέχρι το μεσημέρι 11 πολλοί γνωστοί «παίκτες» είχαν αυτοκτονήσει πηδώντας από τα παράθυρα. Ήταν ένας πραγματικός εφιάλτης.
Στη συνεδρίαση της επόμενης ημέρας οι απώλειες κάπως συγκεντρώθηκαν αλλά αυτό, όπως αποδείχθηκε, ήταν απλά το κύκνειο άσμα. Το Σαββατοκύριακο οι εφημερίδες, που όλα τα προηγούμενα χρόνια στήριζαν το χρηματιστηριακό παιχνίδι, έκαναν λόγο για καταστροφή η οποία έρχεται. Και ήρθε. Η συνεδρίαση της Δευτέρας ήταν ένας όλεθρος. Εκείνη της Τρίτης η απόλυτη καταστροφή. «Μαύρη Δευτέρα» και «Μαύρη Τρίτη» χαρακτηρίστηκαν. Εκατομμύρια τίτλοι μετοχών μετατράπηκαν σε απλά χαρτιά. Η αγορά, μέσα σε λίγα 24ωρα έχασε 14 δισ. Δολάρια. Οι συνολικές απώλειες της πρώτης εβδομάδας του «κραχ» έφτασαν τα 30 δισ. Δολάρια ποσό που ξεπερνούσε κατά δέκα φορές τον ετήσιο προϋπολογισμό της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Περίπου 140 δισ. δολάρια καταθέσεων «εξανεμίστηκαν»! Αδιανόητα νούμερα. Και όλα αυτά, ήταν μόνο η αρχή. Από τον Οκτώβρη του 1929 μέχρι και τον Ιούλη του 1932 ο βιομηχανικός δείκτης έχασε το 89% της αξίας του. Χρειάστηκαν 25 χρόνια για να ξαναπιάσει τα προ του «κραχ» επίπεδα.
Το δράμα ξεκίνησε όταν όλο αυτό πέρασε στην πραγματική οικονομία. Έως το 1932 οι νέοι άνεργοι είχαν φτάσει τα 14 εκατομμύρια, που σημαίνει ότι περίπου 12.000 άνθρωποι έχαναν ημερησίως τη δουλειά τους! Χιλιάδες άστεγες οικογένειες άρχισαν να δημιουργούν παραγκούπολεις και στριμώχνονταν καθημερινά στα συσσίτια προκειμένου να βρουν ένα πιάτο φαγητό ώστε να μην πεθάνουν από την πείνα.
Σύντομα το «τσουνάμι» από την κατάρρευση της Wall Street έφτασε και στην Ευρώπη. Η ύφεση είχε γίνει, πλέον, παγκόσμια. Στη Γερμανία, που εκείνη την εποχή ήταν η δεύτερη ισχυρότερη βιομηχανική χώρα, πάνω από 6 εκατομμύρια άνθρωποι έμειναν άνεργοι. Ο Αδόλφος Χίτλερ εκμεταλλεύτηκε την οργή των πολιτών και ανήλθε στην εξουσία. Η Ελλάδα πτώχευσε (1932) και γράφτηκε το πολιτικό τέλος του Ελευθερίου Βενιζέλου. Τίποτα δεν έμεινε όρθιο στις δυο πλευρές του Ατλαντικού και ο πλανήτης αργά αλλά σταθερά οδηγούνταν στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμα και σήμερα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, η «Μαύρη Πέμπτη» και το χρηματιστηριακό κραχ είναι μαζί με την «ημέρα της Ανεξαρτησίας» και την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, τρεις από τις σημαντικότερες ημερομηνίες στην πορεία της χώρας.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
