Το μέτρο της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού κατά του κορονοϊού για τους πολίτες άνω των 60 ετών υπό το πρίσμα της συνταγματικότητας αναλύουν, μιλώντας στο Reader οι συνταγματολόγοι Αντώνης Μανιτάκης και Κώστας Χρυσόγονος. Για υποχρεωτικότητα «χωρίς αμφιβολία συνταγματική» κάνει λόγο ο ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πρώην υπουργός Εσωτερικών.
Διαβάστε ακόμη: Αγρια κόντρα Μητσοτάκη - Τσίπρα στη Βουλή για σχολεία και υποχρεωτικό εμβολιασμό
Αναφορικά με την επιβολή του προστίμου των 100 ευρώ, ο κ. Μανιτάκης αναφέρει ότι «η υποχρεωτικότητα δε μπορούσε να παραμείνει χωρίς απειλή κυρώσεων» σημειώνοντας ότι «η επιβολή του προστίμου είναι ένα σχετικά ήπιο μέτρο, από τα ηπιότερα, που θα μπορούσε να είχε επιβληθεί». Απευθυνόμενος δε, στους πολίτες άνω των 60 ετών υπογραμμίζει: «Δικαιούνται μεν να μη φοβούνται για τον εαυτό τους αλλά δε συναισθάνονται ότι η άρνησή τους κοστίζει ζωές και ότι οι συναναστροφές τους εκθέτουν σε κίνδυνο τις ζωές των άλλων και την επιβίωση του κοινωνικού συνόλου;».
Από την πλευρά του, ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ Κώστας Χρυσόγονος χαρακτηρίζει «προβληματική από συνταγματική άποψη» την επιβολή μηνιαίου διοικητικού προστίμου σε πολίτες, που αρνούνται να εμβολιαστούν, εκτιμώντας ότι είναι πολύ πιθανό να ασκηθούν προσφυγές εκ μέρους των θιγομένων στα αρμόδια δικαστήρια. Διατυπώνει την άποψη ότι η επιβολή lockdown στους ανεμβολίαστους «θα ήταν ένα πιο πρόσφορο μέσο από την επιβολή ενός οριζόντιου μέτρου προστίμου», τονίζοντας ότι η κυβέρνηση, με βάση το Σύνταγμα, θα μπορούσε να επιβάλλει επιπλέον περιορισμούς στις κινήσεις των πολιτών της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας, όπως την απαγόρευση χρήσης Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, καθώς επίσης και να προχωρήσει σε αναστολή εργασιακών σχέσεων.
Μανιτάκης στο Reader: Συνταγματικός ο υποχρεωτικός εμβολιασμός
Κύριε Μανιτάκη, θεωρείτε ότι υφίσταται ζήτημα συνταγματικότητας αναφορικά με τον υποχρεωτικό εμβολιασμό των πολιτών άνω των 60 ετών, που ανακοίνωσε χθες ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης;
«Οπως έχουν αποφανθεί τα δικαστήρια, το Συμβούλιο της Επικρατείας αλλά και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αλλά και άλλα εθνικά δικαστήρια της Ευρώπης, ο υποχρεωτικός εμβολιασμός, όταν δικαιολογείται από την ανάγκη προστασίας της ανθρώπινης ζωής και της δημόσιας υγείας και όταν αυτό το μέτρο κρίνεται από τις επιτροπές της Υγείας αναγκαίο για να έχουμε αποτροπή της διάδοσης του ιού ή για να φτάσουμε σε ένα επιθυμητό επίπεδο ανοσίας, είναι συνταγματικά θεμιτό. Σε ό,τι αφορά ειδικά το συγκεκριμένο το μέτρο και την υποχρεωτικότητά του αυτή είναι απολύτως δικαιολογημένη για τους παραπάνω λόγους και πρέπει να θεωρείται χωρίς αμφιβολία και αυτή συνταγματική».
Ποια είναι η άποψή σας αναφορικά με την επιβολή του διοικητικού προστίμου των 100 ευρώ;
«Η υποχρεωτικότητα δεν μπορούσε να παραμείνει χωρίς απειλή κυρώσεων. Αυτό είναι αυτονόητο. Το ερώτημα, που τίθεται είναι εάν η κύρωση αυτή, η καταβολή ενός προστίμου δηλαδή, ήταν η αναγκαία και έχει τα αποτελέσματα, που επιδιώκει η υγειονομική επιτροπή και η κυβέρνηση. Η επιβολή του προστίμου είναι ένα σχετικά ήπιο μέτρο, από τα ηπιότερα που θα μπορούσε να είχε επιβληθεί. Αν σκεφτούμε ότι στην Αυστρία το πρόστιμο είναι 2.700 ευρώ και σε άλλες χώρες έχουν προβλεφθεί καθολικά lockdown. Απορώ πως υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που να μην αισθάνονται την αναγκαιότητα να εμβολιαστούν όταν βλέπουν ότι 100 ζωές κάθε μέρα χάνονται και χιλιάδες νοσούν κάθε μέρα. Ειδικά οι ηλικίες άνω των 60 ετών. Δικαιούνται μεν να μη φοβούνται για τον εαυτό τους αλλά δε συναισθάνονται ότι η άρνησή τους κοστίζει ζωές και ότι οι συναναστροφές τους εκθέτουν σε κίνδυνο τις ζωές των άλλων και την επιβίωση του κοινωνικού συνόλου;».
Κύριε Μανιτάκη, δεδομένου ότι έχετε διατελέσει υπουργός Εσωτερικών, στην περίπτωση που τα μέτρα αυτά δεν έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, από συνταγματικής άποψης υπάρχει κάτι άλλο, που θα μπορούσε να γίνει;
«Στο θέμα αυτό το Σύνταγμα επειδή προστατεύει την ανθρώπινη ζωή και ως δικαίωμα και ως αξία και επειδή πρόκειται για πανδημία αφήνει τη δυνατότητα στην κάθε εθνική κυβέρνηση και σε κάθε Πολιτεία να πάρει τα μέτρα, ανάλογα με τις συνθήκες, που αυτή κρίνει κατάλληλα, αναγκαία και ανάλογα σε σχέση με τον συνταγματικό αγαθό που θέλει να προστατεύσει.. Εκείνο, που ξέρουμε μέχρι τώρα είναι ότι από τις ευρωπαϊκές χώρες αλλά και από την Ελλάδα εφαρμόστηκε η στρατηγική της πειθούς. Η Πολιτεία απέφυγε να πάρει μέτρα καταναγκαστικά και να κάνει τον εμβολιασμό υποχρεωτικό για όλο τον πληθυσμό. Εξάντλησε τα μέσα της πειθούς. Και αυτό είναι ακόμη ένα το επιχείρημα, που δικαιολογεί τη συνταγματικότητα του μέτρου. Δεν υπήρχε ηπιότερο μέσο και εξαντλήθηκαν όλα τα μέσα προκειμένου να προστατευτούν οι ζωές των ανθρώπων και η επιβίωση του κοινωνικού συνόλου».
Χρυσόγονος στο Reader: Lockdown στους ανεμβολίαστους αντί για πρόστιμο
Κύριε Χρυσόγονε, εντοπίζετε συνταγματικό κώλυμα στα κυβερνητικά μέτρα για την υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών;
Η επιβολή μηνιαίου διοικητικού προστίμου σε πολίτες, που αρνούνται να εμβολιαστούν είναι προβληματική από συνταγματική άποψη, επειδή μπορεί να θεωρηθεί ότι ισοδυναμεί με έμμεσο καταναγκασμό, κατά παράβαση του δικαιώματος καθενός να διαθέτει ο ίδιος το σώμα του σύμφωνα με τα άρθρα 2 παρ. 1 και 5 παρ. 1 του Συντάγματος. Το κράτος μπορεί στο πλαίσιο της συνταγματικά επιβεβλημένης μέριμνάς του για τη δημόσια υγεία να προβλέψει περιορισμούς των κινήσεων των ανεμβολίαστων ή περιορισμούς στην άσκηση επαγγέλματος εκ μέρους τους. Οχι όμως και να τους εξαναγκάσει να εμβολιαστούν με την επιβολή κυρώσεων και μάλιστα με άνιση επίπτωση και σημασία για τον καθένα από αυτούς. Είναι προφανές π.χ. ότι όποιος έχει εισόδημα 500 ευρώ μηνιαία στερείται των απαραίτητων μέσων επιβίωσης εάν λάβει 100 ευρώ λιγότερα ενώ για όσους έχουν μηνιαίο εισόδημα 5.000 ευρώ τα 100 ευρώ συνιστούν αμελητέο ποσό. Αρα υπάρχει πρόβλημα και από την πλευρά της συνταγματικής αρχής της ισότητας.
Στο πλαίσιο αυτό, θεωρείτε ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν δικαστικές προσφυγές κατά του συγκεκριμένου μέτρου;
Είναι πολύ πιθανό ότι θα ασκηθούν προσφυγές εκ μέρους των θιγομένων στα αρμόδια δικαστήρια αλλά βέβαια τα ελληνικά δικαστήρια έχουν ένα γενικότερο πρόβλημα με τους ρυθμούς απονομής της δικαιοσύνης και επειδή διάταξη νόμου δεν μπορεί να προσβληθεί ευθέως αλλά μόνο διοικητικές πράξεις δηλαδή πράξεις επιβολής προστίμου οι σχετικές δικαστικές κρίσεις είναι αρκετά πιθανό ότι θα καθυστερήσουν πολλούς μήνες.
Το πρόβλημα που διαπιστώνετε στο μέτρο αφορά στο πρόστιμο ή στην υποχρεωτικότητα;
Και στα δύο. Και στο γεγονός ότι το πρόστιμο είναι κεφαλικός φόρος και δεν διαβαθμίζεται ανάλογα με τα εισοδήματα του υποχρέου από την άποψη της αρχής της ισότητας αλλά και από την άλλη πλευρά, ειδικά για όσους συνεπάγεται στέρηση ουσιωδών μέσων επιβίωσης, ισοδυναμεί με ποινική κύρωση δηλαδή με μορφή καταναγκασμού, ο οποίος κατά τη γνώμη μου εκφεύγει των ορίων του Συντάγματος.
Με βάση το Σύνταγμα, ποια περιθώρια είχε η κυβέρνηση να πράξει διαφορετικά;
Θα μπορούσε να επιβάλλει επιπλέον περιορισμούς στις κινήσεις, για παράδειγμα απαγόρευση χρήσης μέσων μαζικής μεταφοράς ή άλλα παρόμοια. Επίσης αναστολή εργασιακών σχέσεων, όπως το έχει κάνει άλλωστε για επαγγέλματα, τα οποία έχουν αυξημένο κίνδυνο μεταδοτικότητας και γενικότερα μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας κατά τρόπο στοχευμένο και κατάλληλο και όχι οριζόντια μέτρα, τα οποία μπορεί να μην έχουν και κανένα αποτέλεσμα όπως στην περίπτωση ανθρώπων, οι οποίοι ζουν σχετικώς απομονωμένοι από την κοινωνία αν μιλάμε μάλιστα για ηλικιωμένους και έχουν πολύ μικρό κίνδυνο μετάδοσης σε άλλους.
Σύμφωνα με το Σύνταγμα, μπορεί να επιβληθεί lockdown μόνο σε ανεμβολίαστους;
Κατά τη γνώμη μου μπορεί. Θα ήταν ένα πιο πρόσφορο μέσο από την επιβολή ενός οριζόντιου μέτρου προστίμου.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
