Για μια ακόμη φορά μια τεράστια συζήτηση άνοιξε με την επαναφορά των σεισμικών ερευνών για υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα. Μια ιστορία που ναι μεν δεν είναι νέα, αλλά για πολλούς και διάφορους λόγους, η συγκεκριμένη μέθοδος έχει ένθερμους φίλους και υποστηρικτές, αλλά και φανατικούς πολέμιους. Οι ανακοινώσεις που έγιναν από τον πρωθυπουργό μέσα στην εβδομάδα σήμαναν και την έναρξη ερευνών νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου και της Κρήτης από την κοινοπραξία της αμερικανικής Exxon-Mobil που έχει το 70% των μετοχών και της Hellenic Energy, πρώην ΕΛΠΕ, που έχει το 30%, ενώ παράλληλα, τρέχουν οι διεργασίες και στο Ιόνιο.
Και αν οι περισσότεροι έχουμε στο μυαλό μας αυτό το πλοίο που απλώνει καλώδια στον βυθό της θάλασσας, είμαστε σίγουροι ότι κατέχουμε το θέμα; Για να μην μένουμε λοιπόν σε συζητήσεις καφενειακού επιπέδου, όπου έχοντας ακούσει μισά ρεπορτάζ την προηγούμενη μέρα στα δελτία ειδήσεων στην τηλεόραση και άλλα μισά από ένα ξάδερφο ή φίλο που «ξέρει εκείνος», ας δούμε τι ακριβώς είναι μια σεισμική έρευνα:
«Ξέρω, το άκουσα στο καφενείο...»
Πρόκειται για μια τεχνική διαδικασία που εφαρμόζεται για την αναζήτηση ορυκτού πλούτου (πετρέλαιο, φυσικό αέριο κλπ) στο υπέδαφος. Η διαδικασία περιλαμβάνει τεχνητές δονήσεις του εδάφους (σαν ένα τεχνητό σεισμό πολύ μικρής κλίμακας!). Οι δονήσεις αυτές προκαλούν ενεργειακά κύματα που ταξιδεύουν μέσα στο έδαφος. Τα κύματα αυτά συγκρούονται σε διάφορα εμπόδια που συναντούν και επιστρέφουν πίσω στην επιφάνεια της γης. Οι σεισμικές έρευνες περιλαμβάνουν εξοπλισμό που μετράει την επιστροφή των ενεργειακών κυμάτων πίσω στην επιφάνεια της γης. Ανάλογα με το πόσο γρήγορα επιστρέψαν, πόσο εξασθένησαν, αλλά και με διάφορες άλλες παραμέτρους οι τεχνικοί μπορούν να προβλέψουν τι ορυκτός πλούτος βρίσκεται αποθηκευμένος μέσα στο έδαφος. Στην ουσία οι σεισμικές έρευνες κατά κάποιο τρόπο μπορούν να μας πληροφορήσουν για το τι σύσταση, καθώς και τι υλικά βρίσκονται μέσα στη γη σε κάποιο βάθος. Σαν μια «ακτινογραφία» της Γης.
«Σεισμός... κακό που θα μας βρει»
Δεν είναι λίγοι και αυτοί που αναρωτιούνται εάν υπάρχουν ακόμη και οι προϋποθέσεις, όπου μέσω των σεισμικών ερευνών μπορεί να ενεργοποιηθεί κάποιο υποθαλάσσιο ρήγμα που θα έφερνε σαν... δωράκι κάποιο σεισμό! Τα πράγματα είναι πολύ ξεκάθαρα: Δεν έχει καταγραφεί ποτέ και πουθενά σε παγκόσμιο επίπεδο στη διεθνή πρακτική και βιβλιογραφία, ούτε μία περίπτωση αστοχίας των σωληνωμένων επενδύσεων των γεωτρήσεων πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά ούτε και των εγκαταστάσεων πετρελαίου κατά την εκδήλωση σεισμού. Εξάλλου, σύμφωνα με μελέτες του Εργαστηρίου Σεισμολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, η συγκεκριμένη τεχνητή ενέργεια είναι της τάξεως των 0,5 - 0,8 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ. Γι’ αυτό και ποτέ στα χρονικά δεν έχουν ενεργοποιηθεί σεισμικά ρήγματα από καμία από τις γεωφυσικές έρευνες και γεωτρήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί παγκοσμίως. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Καλιφόρνια - η πλέον σεισμογενής περιοχή του πλανήτη - έχει περίπου 120 παραγωγικά κοιτάσματα! Αρα ακόμη και αν τύχει να «κουνηθούμε», το μόνο βέβαιο είναι ότι ΔΕΝ θα φταίει το πλοίο με τα υποθαλάσσια καλώδια!
Μολύνουν θάλασσες, σκοτώνουν θηλαστικά;
Μία παρεμφερής ανησυχία για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις έρευνες για υδρογονάνθρακες, είναι η μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα από τις γεωτρήσεις, ή την εξόρυξη υδρογονανθράκων. Ομως, οι γεωλογικοί «στόχοι» βρίσκονται σε βάθος 5.000 μέτρων. Αυτό σημαίνει ότι οι γεωτρήσεις που θα περιβάλλονται από τσιμέντο και σωλήνες ειδικών μεταλλικών κραμάτων από πάνω μέχρι κάτω, θα προσπερνούν τον υδροφόρο ορίζοντα -ο οποίος φτάνει το πολύ μέχρι τα 150-200 μέτρα βάθος- χωρίς να έρχονται σε άμεση επαφή μαζί του, εκμηδενίζοντας πρακτικά την πιθανότητα μόλυνσης. Οι ερευνητικές εργασίες όσο και οι εργασίες ανάπτυξης και παραγωγής υδρογονανθράκων διέπονται από ένα αυστηρό πλαίσιο, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό Επίπεδο, σύμφωνα με τα οποία καθορίζονται μέτρα και περιορισμοί.
Επιπρόσθετα, έχει εκπονηθεί Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων - που έχει εγκριθεί από Κοινή Υπουργική Απόφαση - με την οποία εισήχθησαν πρόσθετοι όροι μετά από δημόσια διαβούλευση. Ασφαλιστική δικλείδα αποτελούν και οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων που τα ΕΛΠΕ υποχρεούνται να εκπονήσουν και υποβάλουν για δημόσια διαβούλευση και έγκριση από την Περιφέρεια, τους εμπλεκόμενους Δήμους και τοπικές κοινωνίες, αλλά και από την Κυβέρνηση. Τι επιτυγχάνεται μέσω αυτών των μελετών; Καταγράφονται και αξιολογούνται οι πιθανοί κίνδυνοι και ορίζονται μέτρα ελέγχου και περιορισμού των πιθανών επιπτώσεων. Ενδεχομένως, λίγοι γνωρίζουν για παράδειγμα, πως τα ΕΛΠΕ έκαναν εμπεριστατωμένη μελέτη κατά τις έρευνες στον Πατραϊκό Κόλπο για να μην επηρεαστεί η πλούσια θαλάσσια ζωή στην περιοχή. Ερευνητικό σκάφος παρακολουθούσε επί μέρες θαλάσσια θηλαστικά - που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στα ηχητικά κύματα- για να διαπιστώσει εάν και πώς τα επηρεάζουν οι έρευνες: Συμπληρώθηκαν συνολικά 365 ώρες οπτικής παρακολούθησης από το κατάστρωμα του σκάφους και 745 ώρες ακουστικής παρακολούθησης με σόναρ, ενώ ταυτόχρονα γινόταν συνεχής μέτρηση της ηχητικής στάθμης πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την εκτέλεση του έργου.
Οπως διαπιστώθηκε από τα ακαδημαϊκά κέντρα που επεξεργάζονταν τα στοιχεία της έρευνας, η στάθμη αυτή δεν ξεπέρασε ποτέ τα επίπεδα θορύβου που, ούτως ή άλλως, υπήρχαν πριν από την έναρξη των εργασιών, από τις ιχθυοκαλλιέργειες και την κίνηση των πλοίων. Στα προληπτικά μέτρα αποφυγής κάθε περιβαλλοντικού κινδύνου, συμπεριλαμβάνονται σχέδια εκτάκτου ανάγκης, η συνεχής παρακολούθηση των περιβαλλοντικών παραμέτρων που χαρακτηρίζουν τη περιοχή με δειγματοληψίες, δορυφορικές λήψεις, φωτογραφήσεις, αναλύσεις νερού και εδάφους, παρακολούθηση της σεισμικής δραστηριότητας, προσομοιώσεις πιθανής διασποράς κηλίδων και ασκήσεων ετοιμότητας με μέσα των ΕΛΠΕ, των τοπικών και κρατικών αρχών, αλλά και σε συνεργασία με τις αρμόδιες Ευρωπαϊκές Υπηρεσίες Πρόληψης Ατυχημάτων.
Ποιες είναι οι πιθανότητες ατυχήματος;
Ένα ερώτημα που συχνά τίθεται, είναι το κατά πόσο είναι πιθανό ένα ατύχημα διαρροής καυσίμων κατά τη διάρκεια των γεωτρήσεων. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, η συχνότητα παρόμοιων ατυχημάτων είναι διαρροή μόλις ενός βαρελιού πετρελαίου ανά 170 γεωτρήσεις βάθους 3.000 - 5.000 μέτρων. Και αυτή η διαρροή όμως είναι υπό έλεγχο, εντοπίζεται αμέσως από ηλεκτρονικά μέσα, η γεώτρηση σταματά και απομονώνεται η διαρροή με χρήση ειδικού εξοπλισμού. Εξάλλου, στη Δυτική Ελλάδα και ιδιαίτερα στην περιοχή του Πατραϊκού η έρευνα για υδρογονάνθρακες με θαλάσσιες και χερσαίες γεωφυσικές καταγραφές και θαλάσσιες και χερσαίες γεωτρήσεις, πραγματοποιήθηκε χωρίς το παραμικρό περιβαλλοντικό ατύχημα, με ασφάλεια και στενή συνεργασία με την πολιτεία και τους τοπικούς φορείς.
Και στον κόλπο του Μεξικού τι έγινε;
Δεν έχουν άδικο, όσοι ρίχνουν στο τραπέζι, το συμβάν της πετρελαιοκηλίδας στον κόλπο του Μεξικού το 2010 που μάλιστα ήταν το δεύτερο στην ίδια περιοχή μετά από την πετρελαιοκηλίδα στον κόλπο το 1979. Εκεί, ωστόσο, η αιτία του γεγονότος ήταν η δυσλειτουργία της πετρελαιοπηγής «Μακόντο» με επακόλουθο την έκρηξη ενός φρεατίου που υπήρχε στην εξέδρα Deepwater Horizon. Ο μηχανισμός αυτόματου σφραγίσματος σε βάθος 1.500 μέτρων, δεν λειτούργησε και χρειάστηκαν τρεις ολόκληροι μήνες προτού «ταπωθεί» η πετρελαιοπηγή. Η αμερικάνικη κυβέρνηση ανέφερε πως το πετρέλαιο που διέρρευσε ήταν 4.9 εκατομμύρια βαρέλια, μια καταστροφή πολύ μεγαλύτερη από την πρώτη φορά. Ηταν 20 Απριλίου του 2010, όταν σημειώθηκε η έκρηξη εκτοξεύοντας μια φλογερή «μπάλα» σε έκταση 64 χιλιομέτρων από εκείνο το σημείο. Επάνω στην εξέδρα εργαζόταν 126 άτομα, εκ των οποίων οι 7 ήταν της BP, οι 79 της Transocean και οι υπόλοιποι ανήκαν στις υπόλοιπες εταιρίες. Τα 94 άτομα σώθηκαν μέσω των εξωλέμβιων, και των διασωστικών ελικοπτέρων, εκ των οποίων οι 17 ήταν τραυματίες. Η αμερικανική Ακτοφυλακή αναζήτησε 11 άτομα, τα οποία έπειτα από τρεις μέρες διαπιστώθηκε ότι είχαν χάσει τη ζωή τους. Η εξέδρα βυθίστηκε στις 22 Απριλίου προκαλώντας πετρελαιοκηλίδα.
Η πρώτη έκρηξη που έγινε πριν από 43 χρόνια στην ίδια περιοχή στο νοτιότερο τμήμα του Κόλπου κοντά στο Μεξικό οδήγησε στη μεγαλύτερη πετρελαιοκηλίδα εν καιρώ ειρήνης όλων των εποχών. Η εξέδρα όπου συνέβη το πρώτο ατύχημα, «Ixtoc 1», ανήκε στην κρατική μεξικανική πετρελαϊκή εταιρεία Pemex. Τα δύο αυτά ατυχήματα και οι πετρελαιοκηλίδες που σχηματίστηκαν έχουν κοινά χαρακτηριστικά, παρότι τα χαρακτηριστικά της τελευταίας θαλάσσιας πετρελαιοκηλίδας έχουν διαφοροποιηθεί σημαντικά σε σύγκριση με την πρώτη. Οι εκρήξεις σε εξέδρες εξόρυξης δεν είναι τόσο σπάνιες, όμως σχεδόν όλες έχουν σημειωθεί στην ξηρά ή σε ρηχά νερά, όπου η διαρροή του πετρελαίου μπορεί να διακοπεί σχετικά εύκολα. Επίσης, πλέον, οι διαδικασίες ελέγχου είναι λεπτομερείς και αυστηρές εκμηδενίζοντας ουσιαστικά την περίπτωση ανθρώπινου λάθους, ενώ η τεχνολογία πλέον έχει βελτιωθεί σε επίπεδα που διασφαλίζει πλήρως την ακαριαία διακοπή της γεώτρησης.
Εμείς θα... πάρουμε τίποτα ή όλα για τους «ξένους»;
Σε μελέτες του ΥΠΕΝ έχουν αποτυπωθεί τα δυνητικά έσοδα από την υπογραφή των συμβάσεων από 11 περιοχές που έχουν επιλεγεί για την αναζήτηση υδρογοναθράκων. Τα ελάχιστα έσοδα υπολογίζονται σε 21 εκατ. ευρώ και τα μέγιστα σε 100 εκατ. ευρώ το χρόνο, ενώ να σημειωθεί ότι ανά κοίτασμα υπάρχουν κι άλλοι συντελεστές φορολόγησης για την εταιρεία που θα αναλάβει την επιχείρηση εξόρυξης. Το Ελληνικό Δημόσιο εφόσον εκπληρωθεί το όνειρο των υδρογοανθράκων αναμένεται να λαμβάνει κατά μέσο όρο το 50% των κερδών. Μόνο στην Κρήτη, η περιοχή καλύπτει 40.000 τετραγωνικά μέτρα και οι σεισμογραφικές έρευνες θα διαρκέσουν περίπου δύο μήνες, με το σύνολο αγοράς υδατανθράκων να φτάνει στην τάξη των 250 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Οι σεισμικές έρευνες ανοιχτά της Κρήτης και της Πελοποννήσου έχουν ξεκινήσει και οι εκτιμήσεις, αναφέρουν ότι το κοίτασμα είναι μεγαλύτερο από εκείνο στα Ιωάννινα. Το οποίο, σύμφωνα με τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστα Σκρέκα, θα μπορούσε να καλύψει τις καταναλωτικές ανάγκες της Ελλάδας για 10 χρόνια, όπως τόνισε στον ΣΚΑΪ. Σε ό,τι αφορά στο κοίτασμα των Ιωαννίνων, που έχουν ολοκληρωθεί οι έρευνες από την Energean, ο κ. Σκρέκας είπε ότι θα γίνει δοκιμαστική γεώτρηση (στεριά) το 2023. «Όταν λέμε σοβαρές πιθανότητες για ένα πρωτοπόρο κοίτασμα, δηλαδή κοίτασμα που δεν έχει γύρω του άλλες προηγούμενες γεωτρήσεις, είναι της τάξης του 15%, κάτω από 15%, αυτό θεωρείται πολύ πιθανό», τόνισε. «Τα έσοδα εξαρτώνται από την κάθε παραχώρηση και την εκάστοτε σύμβαση που έχει υπογραφεί με τον εκάστοτε παραχωρησιούχο. Θα μπορούσαν να κυμαίνονται από 40% έως και 60% επί των κερδών της εκμετάλλευσης.
Όταν μιλάμε για πιθανότατα κοιτάσματος 50 δισεκ. κυβικά μέτρα στα Γιάννενα αντιστοιχούν σε 500 εκατ. μεγαβατώρες φυσικού αερίου, αν η μεγαβατώρα κάνει σήμερα 100 ευρώ μιλάμε για 5 δισεκ. ευρώ συνολικής αξίας, αν είναι δεκαπλάσιο το κοίτασμα μιλάμε για 50 δισεκ. ευρώ με σημερινές τιμές» απάντησε σε σχετική ερώτηση ο κ. Σκρέκας, διευκρινίζοντας ωστόσο τα δεδομένα αλλάζουν και δεν ξέρουμε αν έχουμε αυτές τις ποσότητες. Από το 2011 έως το 2020 είχαμε έρευνες σε μόλις δύο περιοχές από το 2021 έως το 2022 κάναμε έρευνες σε πέντε περιοχές. Η TOTAL αποχώρησε και είδε την ευκαιρία η ExxonMobile, ενώ η Helleniq Energy συνέχισε να στηρίζει την προσπάθεια» ανέφερε. Οι δυνητικές ανακαλύψεις προσδιορίζουν ότι η Ελλάδα μπορεί να «κρύβει» κάτω από το υπέδαφος της και τις θαλάσσιες περιοχές τουλάχιστον 500 εκατ. βαρελιών πετρελαίου ή 3 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών αερίου ανά κοίτασμα.
Το ιστορικό των σεισμικών ερευνών στην Ελλάδα
Η έρευνα για ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην Ελλάδα χρονολογείται από στις αρχές του 20ου αιώνα (1903), με τις πρώτες γεωτρητικές εργασίες να εκτελούνται από εταιρείες όπως η London Oil Development, HELLIS, PAN-ISRAEL, DEILMAN-ILIO στις περιοχές Ελος Κερί Ζακύνθου (όπου υπάρχει ανάβλυση γνωστή και ως «Πηγή του Ηροδότου»), στη ΒΔ Πελοπόννησο και στον Εβρο. Το 1960 ξεκινά μια συστηματικότερη προσπάθεια από το τότε υπουργείο Βιομηχανίας με τη συνδρομή του ΙΓΜΕ και σύμβουλο το Γαλλικό Ινστιτούτο Πετρελαίων (IFP). Μετά από εκτεταμένες γεωλογικές κυρίως έρευνες στη χερσαία Ελλάδα, πραγματοποιήθηκαν συνολικά 17 γεωτρήσεις. Από αυτές τις έρευνες προέκυψε η ανακάλυψη των πρώτων εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων στη θαλάσσια περιοχή της Καβάλας-Θάσου (γνωστό ως κοίτασμα πετρελαίου του Πρίνου) και το κοίτασμα φυσικού αερίου Νοτίου Καβάλας από την OCEANIC (1971-1974). Το 1975 ιδρύεται η Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου (ΔΕΠ Α.Ε.) η οποία ουσιαστικά ασκούσε τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα ενώ ακολουθεί ο πρώτος νόμος για τις έρευνες υδρογονανθράκων. To 1996 πραγματοποιείται ο 1ος Διεθνής Γύρος Παραχωρήσεων για έξι περιοχές της Δυτικής Ελλάδας. Τέσσερις από αυτές παραχωρούνται ως εξής: α) Αιτωλοακαρνανία, β) Δ. Πατραϊκός κόλπος στην εταιρεία Triton γ) Ιωάννινα, δ) Βορειοδυτική Πελοπόννησος στην εταιρεία Enterprise Oil.
Η εταιρεία Ελληνικά Πετρέλαια (ΕΛΠΕ) συμμετείχε επίσης με ποσοστό της τάξης του 12%. Επενδύθηκαν συνολικά περί τα 85 εκατ. ευρώ σε σεισμικές έρευνες και γεωτρήσεις. Οι έρευνες δεν απέδωσαν, αλλά και οι γεωτρήσεις δεν έφτασαν είτε για τεχνικούς (π.χ. λανθασμένοι σχεδιασμοί BOP), είτε για οικονομικούς λόγους (απορρόφηση κάποιων από άλλες μεγαλύτερες και τροποποίηση χαρτοφυλακίου και προτεραιοτήτων προς άλλες χώρες) στο στρωματογραφικό επίπεδο (βάθος) που προέβλεπαν οι αρχικές συμφωνίες. Οι εταιρείες αποχώρησαν το 2000-2001.
Η επόμενη δεκαετία κύλησε χωρίς κάποια εξέλιξη, ενώ παγκοσμίως οι ανάλογες δραστηριότητες ήταν σε αναβρασμό και ανθούσαν. Η αδειοδοτική διαδικασία της αναζήτησης, έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων διέπεται από το ν. 2289/95, ο οποίος εκσυγχρονίστηκε με το ν. 4001/2011. Ίσως η σημαντικότερη αλλαγή που επέφερε ο νέος νόμος να είναι η σύσταση της «Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων ΑΕ (ΕΔΕΥ ΑΕ)», η οποία εκπροσωπεί το Ελληνικό Δημόσιο, διαχειριζόμενη τα σχετικά με τους υδρογονάνθρακες αποκλειστικά δικαιώματά του με διαφάνεια και ευελιξία αλλά πάντοτε σε συμφωνία με την ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία και με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον.
Οι έρευνες τα τελευταία χρόνια στη χώρα
Στην προσπάθεια εντοπισμού αξιοποιήσιμων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, η διενέργεια γεωφυσικών σεισμικών ερευνών έχει εξελιχθεί πια... σε ρουτίνα για την χώρα μας, καθώς ούτε λίγο ούτε πολύ τα τελευταία 7 χρόνια έχουν ολοκληρωθεί ήδη 5 τέτοιες έρευνες. Η αρχή σε αυτήν την ακολουθία (η οποία διαδέχθηκε την ευρεία έρευνα της PGS το 2011-2012 στο Ιόνιο και τις περιοχές δυτικά και νότια της Πελοποννήσου και της Κρήτης) έγινε το καλοκαίρι του 2015 στον Κόλπο της Καβάλας από την Energean στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την ανάπτυξη του νέου κοιτάσματος Εψιλον και του νέου γεωτρητικού προγράμματος της εταιρείας αλλά και για τον εντοπισμό τυχόν νέων στόχων που θα είχαν ενδιαφέρον. Με οδηγό την τρισδιάστατη έρευνα και τα στοιχεία για 340 τ. χλμ., η εταιρεία πραγματοποίησε το μεγαλύτερο γεωτρητικό πρόγραμμα στην ιστορία των κοιτασμάτων του Πρίνου, εκτελώντας τρεις γεωτρήσεις στο κοίτασμα Εψιλον, το οποίο αναμένεται να τεθεί σε περίπου ένα χρόνο στην παραγωγή, καθώς και 14 παρεμβάσεις σε παλαιότερες γεωτρήσεις. Το πρόγραμμα αυτό έφτασε την ημερήσια παραγωγή σε επίπεδα ρεκόρ για την τελευταία 20ετία, ξεπερνώντας τις 4.000 βαρέλια πετρελαίου ημερησίως κατά μέσο όρο το 2018, ενώ παρέτεινε την ζωή των κοιτασμάτων του Κόλπου της Καβάλας, τα οποία πλέον έχουν δώσει σωρευτικά από το 1981 περί τα 130 εκατ. βαρέλια πετρελαίου και κάτι λιγότερο από 1 δισεκ. κυβικά μέτρα αερίου.
H HelleniQ πήρε τη «σκυτάλη» με τη σεισμική έρευνα που διεξήγαγαν στον Πατραϊκό Κόλπο έναν χρόνο αργότερα. Κάλυψαν πάνω από 1.800 τ. χλμ με τρισδιάστατη έρευνα και πάνω από 300 χλμ με έρευνα δύο διαστάσεων. Τα δεδομένα θεωρήθηκαν ιδιαίτερα ελπιδοφόρα και δεν έλειψαν και εκτιμήσεις αξιωματούχων κατά τις οποίες η θαλάσσια αυτή περιοχή έκρυβε τουλάχιστον 100 εκατ. βαρέλια ισοδυνάμου πετρελαίου. Ωστόσο, η κοινοπραξία, στην οποία στη συνέχεια εισήλθε με ποσοστό 50% η Energean, αντιμετώπισε αξεπέραστα γραφειοκρατικά προβλήματα, κυρίως με την αδυναμία διασφάλισης των απαραίτητων λιμενικών εγκαταστάσεων για τη συνέχιση των ερευνών σε επίπεδο, πλέον, ερευνητικής γεώτρησης. Έτσι, οι δύο εταιρείες βρίσκονται πλέον σε συζητήσεις με την εποπτεύουσα Εταιρεία Διαχείρισης Ελληνικών Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων (ΕΔΕΥΕΠ) για την επιστροφή της συγκεκριμένης περιοχής στο ελληνικό Δημόσιο.
Την περίοδο 2018-2019 πραγματοποιήθηκε σεισμική έρευνα σε έξι δήμους του νομού Ιωαννίνων από κοινοπραξία με Operator την ισπανική Repsol και με συμμετοχή με 40% της Energean. Ή έρευνα απλώθηκε σε γραμμές 400 χιλιομέτρων σε μια ιδιαίτερα δύσκολη από πλευράς γεωμορφία περιοχή, όπου είναι χαρακτηριστικό πως πλέον τα σημάδια (οπές) της έρευνας δεν είναι δυνατόν καν να εντοπιστούν. Έδωσε, δε, ενθαρρυντικά στοιχεία, με αποτέλεσμα η Energean, μετά την αποχώρηση της Repsol το 2021 για λόγους στρατηγικής, να ετοιμάζεται για τη διενέργεια της ερευνητικής γεώτρησης "Epirus 1” σε περιοχή του Δήμου Ζίτσας με στόχο την έναρξή της εντός του πρώτου εξαμήνου του 2023.
Τον χειμώνα που μας πέρασε, η HelleniQ ολοκλήρωσε δύο δισδιάστατες σεισμικές έρευνες, μία στον Κυπαρισσιακό Κόλπο (Block 10) που κάλυψε περίπου 3.400 τ.χλμ. και άλλη μία στο Ιόνιο Πέλαγος που κάλυψε περίπου 1.800 τ.χλμ. Η επεξεργασία των δεδομένων βρίσκεται σε εξέλιξη με στόχο να προετοιμασθεί η διενέργεια τρισδιάστατης έρευνας, η οποία είναι προγραμματισμένο να διεξαχθεί ως τον Ιούλιο του 2023. Η έρευνα που πραγματοποιεί τώρα η Energean στο Block 2 και σε απόσταση περί τα 30 χιλιόμετρα από τις ελληνικές ακτές, θα καλύψει περίπου 2.400 τ. χλμ. και θα διαρκέσει ως τα μέσα Δεκεμβρίου. Αντικείμενο είναι να διερευνηθούν πιθανοί στόχοι για κοιτάσματα φυσικού αερίου σε μια δομή που απλώνεται και στις ιταλικές θάλασσες. Ένας παλιός γνώριμος, η νορβηγική PGS είναι και πάλι ο εργολάβος του συγκεκριμένου project, ενώ η εποχή διενέργειάς του έχει προσδιοριστεί από την εγκεκριμένη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων με γνώμονα τη μικρότερη δυνατή όχληση στην αλιευτική και την τουριστική δραστηριότητα αλλά και με κριτήριο την αποφυγή οχλήσεων σε πληθυσμούς θαλασσίων θηλαστικών.
Τι μπορεί να φέρουν τα ελληνικά κοιτάσματα
Μελέτες της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων και της Ακαδημίας Αθηνών, αλλά και δημοσιεύσεις έγκριτων ακαδημαϊκών και εταιρειών, συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες ύπαρξης πολύ σημαντικών αποθεμάτων φυσικού αερίου στη χώρα:
- Δυτικά και νότια της Κρήτης
- Στον Θερμαϊκό
- Τη Θάσο
- Τη βορειοδυτική Πελοπόννησο
- Το Ιόνιο πέλαγος
Στις θαλάσσιες περιοχές όπου έχουν διεξαχθεί αναγνωριστικές σεισμικές έρευνες, έχουν ήδη προδιαγραφεί πάνω από 30 πιθανοί ερευνητικοί στόχοι, οι οποίοι, με συμπληρωματικές έρευνες, θα μπορούσαν να αναδειχθούν σε στόχους ερευνητικών γεωτρήσεων για ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων.
Τα πλεονεκτήματα της χώρας θα είναι:
- Αποδέσμευση από τις εισαγωγές φυσικού αερίου
- Δε θα επηρεάζεται από γεωπολιτικές κρίσεις
- Θα πάψει η εξάρτηση από το ρωσικό αέριο
- Θα αποκτήσει ένα γεωπολιτικό όπλο
- Θα ενισχύσει τις ελληνικές θέσεις για την ΑΟΖ
Η ώρα της Κρήτης με το «Sanco Swift»
Την ίδια ώρα, πάντως, η κοινοπραξία ExxonMobil - ΕΛΠΕ προχωρά στη δική της δισδιάστατη σεισμική έρευνα δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης. Μάλιστα, πρόκειται για την 7η σεισμική έρευνα μέσα σε μια επταετία στην χώρα μας, σε ένα project που καθυστέρησε λόγω των δικαστικών προσφυγών οικολογικών οργανώσεων κατά της διεξαγωγής του στο Συμβούλιο της Επικρατείας. To «Sanco Swift», υπό σημαία Γιβραλτάρ, είναι το πλοίο που ξεκίνησε σεισμικές έρευνες για υδρογονάνθρακες στο Ιόνιο Πέλαγος και δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης. Κατασκευάστηκε πριν από εννέα χρόνια και ναυλώθηκε το 2016. Πρόκειται για ένα αποδοτικό και ευέλικτο πλοίο, που προσφέρει μια σύγχρονη πλατφόρμα για ένα ευρύ φάσμα σεισμικών εργασιών. Είναι πλήρως εξοπλισμένο για τρισδιάστατη ευρυζωνική σεισμική έρευνα, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία GeoStreamer.
Πρόκειται για τεχνολογία που παρέχει εικόνες του υπεδάφους με μεγαλύτερη σαφήνεια, ακρίβεια και αξιοπιστία. Η μεταφορική ικανότητα του «Sanco Swift» είναι 2900 t DWT. Το DWT (Deadweight tonnage) ή αλλιώς «νεκρό φορτίο» είναι μια μονάδα μέτρησης που ορίζει το βάρος του φορτίου που επιτρέπεται να κουβαλήσει ένα πλοίο. Το τρέχον βύθισμα του «Sanco Swift» αναφέρεται ότι είναι 6,9 μέτρα. Το ολικό μήκος του είναι 96,15 μέτρα και το πλάτος του φτάνει τα 21,5 μέτρα. Η μέγιστη ταχύτητά του αγγίζει τους 16,5 κόμβους. Πρόκειται για ένα πλοίο, ειδικά κατασκευασμένο για σεισμικές έρευνες διαθέτοντας μέχρι και 14 καλώδια. Μάλιστα, έχει σχεδιαστεί για να πλέει σε κρύα νερά.
Bήμα - βήμα οι κινήσεις για την εξόρυξη
Μόλις το ειδικό πλοίο «Sanco Swift» ολοκληρώσει τις σεισμικές έρευνες, θα ακολουθήσει η επεξεργασία για διάστημα 6 μηνών για την απεικόνιση των γεωλογικών δομών του υπεδάφους και θα ακολουθήσει ο σχεδιασμός των ερευνητικών γεωτρήσεων, η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και η έναρξη διαγωνιστικής διαδικασίας για τη διενέργεια ερευνητικής γεώτρησης. Η απόφαση της γεώτρησης θα ληφθεί εντός του 2024 και η πρώτη ερευνητική γεώτρηση θα γίνει μέσα στο 2025. Το ερευνητικό πλοίο απλώνει καλώδια 12 χμλ για να μπορέσει να προχωρήσει αμέσως μετά στη συλλογή δισδιάστατων σεισμικών δεδομένων. Το σημείο που προσεγγίζει πρώτα το πλοίο επιλέχθηκε με γεωλογικά κριτήρια, που σημαίνει ότι θα κινηθεί σε περιοχή που υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις για την ύπαρξη στόχων.
Οι εκτιμήσεις μιλούν για ένα κοίτασμα εφάμιλλο ακόμα και με αυτό του Ζορ στην Αίγυπτο. Μάλιστα μπορεί να φθάνει τα 280 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Οι σεισμικές έρευνες θα διαρκέσουν δύο χρόνια δηλαδή μέχρι το 2024 στη συνέχεια θα ακολουθήσουν διερευνητικές γεωτρήσεις και Αν οι έρευνες κριθούν ικανοποιητικές, εκτιμάται ότι μέσα στο 2027 θα ξεκινήσει η παραγωγή φυσικού αερίου. Τα εκτιμώμενα αποθέματα ανέρχονται σε 70 – 90 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου, που μπορούν να καλύψουν το 15% – 20% των ετήσιων αναγκών της Ευρώπης.
Το χρονοδιάγραμμα των ερευνών
•2022- 2024: Σεισμικές έρευνες
•2024-2026: Διερευνητικές γεωτρήσεις
•2026-2027: Ανάπτυξη κοιτάσματος
•2027-2028: Παραγωγή Φυσικού Αερίου
Σεισμικές έρευνες και στο Ιόνιο
Μία ακόμη ψηφίδα στο «παζλ» της έντονης κινητικότητας που εκδηλώνεται εσχάτως στις έρευνες υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, προσθέτει η δήλωση του επικεφαλής της Hellenic Energy για την έναρξη των τρισδιάστατων σεισμικών στο Ιόνιο. Ετσι, μετά την ολοκλήρωση των δισδιάστατων σεισμικών ερευνών που έλαβαν χώρα στις αρχές του έτους, ο επικεφαλής της Helleniq Energy (πρώην ΕΛΠΕ) Ανδρέας Σιάμισης προανήγγειλε ότι ο δεύτερος γύρος σεισμικών ερευνών στα δυο θαλάσσια μπλοκ του Ιουνίου θα «τρέχει» σε πέντε οικόπεδα ταυτόχρονα. Εδώ και λίγες μέρες σε εξέλιξη βρίσκονται και οι τρισδιάστατες έρευνες που διενεργεί η Energean στο «μπλοκ 2» στο Ιόνιο, στα όρια της ΑΟΖ Ελλάδας - Ιταλίας. Το ελληνικό όνειρο των εξορύξεων πετρελαίου ή φυσικού αερίου είχε «παγώσει» προσωρινά σε κάποιες περιοχές της χώρας εξαιτίας του Covid 19, αλλά και από τις χαμηλές διεθνείς τιμές του «μαύρου χρυσού» με συνέπεια να συμβάλλουν στην αναστολή εκκίνησης των γεωτρήσεων.
Αντιδρούν οι οργανώσεις WWF και Greenpeace
Σε όλες τις σεισμικές , ισχύουν οι προβλέψεις της συνθήκης ACCOBAMS για την προστασία των κητωδών στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα και, σχετικά, επιβαίνουν στα ερευνητικά πλοία τρεις Παρατηρητές Θαλάσσιας Ζωής (Marine Mammal Observers) και δύο Καταγραφείς Ήχων (Passive Acoustic Monitoring) που δίνουν σήμα στο προσωπικό των πλοίων για επιβράδυνση ή και διακοπή της πορείας τους εφόσον κητώδη ή θαλάσσιες χελώνες πλησιάσουν τα πλοία σε απόσταση μικρότερη των 800 μέτρων. Ανάλογα, ειδικευμένο προσωπικό υπάρχει για την επικοινωνία με αλιείς και τις λιμενικές αρχές, προκειμένου να αποφευχθεί η προσέγγιση της περιοχής της έρευνας από άλλα σκάφη, με βάση και την NAVTEX που έχει ήδη εκδοθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Πολεμικού Ναυτικού.
Ωστόσο, σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, δεν είναι όλα τόσο... αγνά, ούτε τόσο άριστα οργανωμένα. Πριν από λίγες ημέρες, εκδικάστηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας η αίτηση της WWF για την ακύρωση της υπουργικής απόφασης περιβαλλοντικής έγκρισης του προγράμματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στις θαλάσσιες περιοχές «Νοτιοδυτικά Κρήτης» και «Δυτικά Κρήτης». Την προσφυγή είχαν καταθέσει στις 24 Μαΐου 2019 οι περιβαλλοντικές οργανώσεις WWF Ελλάς, Greenpeace και Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος και η σχετική απόφαση αναμένεται στο επόμενο διάστημα. Οπως επισημαίνει η WWF οι συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές έχουν χαρακτηριστεί ως περιοχές παγκόσμιας σημασίας για τα κητώδη (ΙΜΜΑ) και έχουν προταθεί από την ACCOBAMS προς την Ελλάδα για δημιουργία προστατευόμενης περιοχής για τα κητώδη. Για το ζήτημα αυτό έχει υποβληθεί από το WWF και τη Greenpeace προς το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και την ΕΔΕΥΕΠ αίτημα πληροφοριών.
«Ηχητικές βόμβες κάθε 12 δευτερόλεπτα»
Σύμφωνα με αναφορά - εκδοχή της Greenpeace, οι σεισμικές έρευνες στην ουσία δημιουργούν ένα ηχητικό κύμα - στην ουσία μία ηχητική βόμβα - που διαδίδεται στο νερό και το υπέδαφος και καταγράφεται από υδρόφωνα. Στη θάλασσα, χρησιμοποιούνται συστοιχίες αεροβόλων (δηλαδή airguns) τα οποία ρυμουλκούνται από τα ερευνητικά πλοία. Τα αεροβόλα αυτά παράγουν ήχους υψηλής έντασης και χαμηλής συχνότητας ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Αυτό το κάνουν εκτοξεύοντας αέρα με πολύ υψηλή πίεση, ώστε οι ήχοι που παράγονται να μπορούν να διαπεράσουν το νερό και το υπέδαφος. Στη συνέχεια, γίνεται επεξεργασία στο ηχητικό αυτό κύμα και έτσι βρίσκονται οι πληροφορίες για τη δομή του υπεδάφους και τα ακριβή σημεία για εξόρυξη υδρογονανθράκων.
Αυτές όμως οι ηχητικές «βόμβες» είναι εξαντλητικοί υπέρηχοι που έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στα θαλάσσια είδη. Αυτές οι βόμβες ήχου γίνονται κάθε 12 δευτερόλεπτα, δηλαδή 5 εκρήξεις το λεπτό, 300 εκρήξεις κάθε ώρα! Και αυτό δεν σταματάει ούτε κατά τη διάρκεια της νύχτας. Επίσης, τα οικόπεδα προς εκμετάλλευση έχουν πολύ μεγάλη έκταση, άρα τα ερευνητικά πλοία που δημιουργούν τις ηχητικές βόμβες πλέουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Στον Κυπαρισσιακό, η έρευνα διήρκησε 3 ολόκληρες εβδομάδες. Είναι εκκωφαντικές, επαναλαμβανόμενες εκρήξεις, που τα υδρόφωνα καταγράφουν πολλές δεκάδες μίλια μακριά, που δημιουργούν ωστικά κύματα, που κάνουν κολυμβητές και ψαροντουφεκάδες να βγαίνουν έντρομοι από τη θάλασσα, που προκαλούν τεράστια προβλήματα στα ηχοβολιστικά συστήματα των κητωδών (δελφίνια, φάλαινες, κοκ). Τεράστια πλοία, εκκωφαντική και συνεχόμενη ηχορύπανση, μέσα σε οικοσυστήματα ευαίσθητα που χρήζουν προστασίας. Την ώρα που βρισκόμαστε σε κλιματική κρίση, η βιοποικιλότητα χάνεται με ταχύτατους ρυθμούς και κινδυνεύει όχι μόνο η υγεία του πλανήτη και της θαλάσσιας ζωής, αλλά και της ανθρώπινης.
Σε αναμμένα κάρβουνα ο Ερντογάν
H αλλαγή των ισορροπιών στο Αιγαίο με την συνεχιζόμενη ενίσχυση της αποτρεπτικής ισχύος της Ελλάδας και την ενδυνάμωση των διεθνών συμμαχιών της, αλλά και η ενεργοποίηση της χώρας στο τομέα της έρευνας για την διερεύνηση ύπαρξης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, εντείνουν τον εκνευρισμό της Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η τουρκική ανησυχία εντείνεται από τις ελληνικές σεισμικές έρευνες στο Ιόνιο και νοτιοδυτικά της Κρήτης, με σειρά Τούρκων αξιωματούχων αλλά και φιλοκυβερνητικά τουρκικά Μέσα Ενημέρωσης να μιλούν για πρόκληση της Ελλάδας κατά της Τουρκίας. Ανησυχία στην οποία η Ελλάδα απαντά υπογραμμίζοντας ότι υλοποιεί ένα σχέδιο πολύ καλά προετοιμασμένο, απολύτως σύμφωνο με το Διεθνές Δίκαιο και απολύτως ενταγμένο στα κυριαρχικά μας δικαιώματα!
Ο Τούρκος πρόεδρος, με αφορμή τα 84 χρόνια από τον θάνατο του Κεμάλ Ατατούρκ, προχώρησε σε ένα ακόμη μανιφέστο σκηνοθετώντας ακριβώς την ίδια φιέστα με την επέτειο για τα 99 χρόνια από την ανακήρυξη της Δημοκρατίας της Τουρκίας και μιλώντας ξανά για τα περασμένα μεγαλεία: «Μέχρι να πραγματοποιήσουμε τα όνειρα αιώνων του λαού μας, δεν θα σταματήσουμε, δεν θα υποκύψουμε στις επιθέσεις και θα συνεχίσουμε με αποφασιστικότητα τον αγώνα μας», δήλωσε ο Ερντογάν.
Ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης, Φουάτ Οκτάι, επέμεινε να συκοφαντεί την Ελλάδα και την Κύπρο και παράλληλα να στρέφει τα βέλη του κατά των ΗΠΑ και της ΕΕ για τη στήριξή τους στις δύο χώρες: «Ποτέ δεν θα επιτρέψουμε στις ΗΠΑ και την ΕΕ να διαταράξουν τις ισορροπίες στην περιοχή με την μονομερή στάση τους στο Κυπριακό και για την Ελλάδα να χαλάσουν το κλίμα ειρήνης», σχολίασε αντιστρέφοντας γα μία ακόμη φορά την πραγματικότητα.
Η στήριξη του Στέιτ Ντιπάρτμεντ
Tην πάγια αμερικανική θέση ότι η ανάπτυξη πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να προάγει την συνεργασία και να παρέχει τα θεμέλια για διαρκή ενεργειακή ασφάλεια στην περιοχή, εξέφρασε εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στον ΑΝΤ1, αναφορικά με τις έρευνες για υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα.
Πιο συγκεκριμένα, σε ερώτηση για το πώς σχολιάζει ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ το γεγονός ότι η Ελλάδα εξέδωσε ΝΑVTEX δεσμεύοντας δύο περιοχές (νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου και Κρήτη) για να διερευνηθούν κοιτάσματα υδρογονανθάκων με σκοπό να μειώσει την εξάρτησή της από τα εισαγόμενα καύσιμα και να συμβάλει στις προσπάθειες της Ευρώπης να «απογαλακτιστεί» από το ρωσικό φυσικό αέριο, απάντησε: «Η μακροχρόνια πεποίθησή μας είναι ότι η ανάπτυξη των πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να προάγει τη συνεργασία και να παρέχει τα θεμέλια για διαρκή ενεργειακή ασφάλεια και οικονομική ευημερία σε ολόκληρη την περιοχή».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
