Αναμφίβολα ένα από τα πιο χιλιοτραγουδισμένα (και πολυδιασκευασμένα) δημοτικά τραγούδια είναι το «Ντιρλαντά». Σίγουρα όλοι το έχουμε ακούσει έστω και μια φορά στη ζωή μας. Το ζήτημα με το συγκεκριμένο τραγούδι, ωστόσο, είναι πως έχει μια ιδιαίτερη ιστορία «πίσω» του.
Πρωταγωνιστές σε αυτή την ιστορία είναι ο Διονύσης Σαββόπουλος και ο καπετάν Παντελής Γκινής από την Κάλυμνο. Όλα ξεκίνησαν όταν το 1969 ο τότε ανερχόμενος αλλά ξεκάθαρα δυνατό χαρτί της εγχώριας μουσικής, Διονύσης Σαββόπουλος είχε κυκλοφορήσει το δίσκο «Το Περιβόλι του Τρελλού». Όλα καλά μέχρι εδώ. Στη Β΄ όψη του LP υπήρχε ένα τραγούδι που ναι μεν είχε ένα ευχάριστο ρυθμό αλλά είχε και ένα περίεργο τίτλο και ακόμα πιο περίεργο στίχο οπότε κανείς δεν έδωσε και ιδιαίτερη σημασία. Στο συγκεκριμένο δίσκο, άλλωστε, υπήρχαν τραγούδια όπως η «Θαλασσογραφία», το αντιδικτατορικό «Θεία Μάρω» και βέβαια η «Ωδή στον Γεώργιο Καραϊσκάκη». Τραγούδια που αποδείχθηκαν διαχρονικά. Ο δίσκος έκανε τεράστια επιτυχία και έφερε σημαντικά κέρδη τόσο στη Lyra όσο και στον Σαββόπουλο που εμφανιζόταν ως δημιουργός (στίχοι και μουσική).
Το ζήτημα, ωστόσο, ήταν πως αυτό το τραγούδι στο οποίο κανείς δεν έδωσε σημασία θα προκαλούσε μεγάλη «φασαρία».
Μια ημέρα σαν σήμερα, στις 12 Οκτωβρίου 1970, ο Παντελής Γκίνης, καπετάνιος καλυμνιώτικου σπογγαλιευτικού, κατέθεσε στην Εισαγγελία αίτηση κατάσχεσης του δίσκου της εταιρίας Lyra που περιέχει το «Ντιρλαντά», διεκδικώντας την πατρότητα της σύνθεσης! Ο καπετάν Παντελής ισχυρίστηκε πως τα πρόσωπα που αναφέρονται στο τραγούδι, η Κατερίνα του τσαγκάρη, η Μαρία του Μηνά ήταν υπαρκτά πρόσωπα. Η Χαλή είναι παραθαλάσσια περιοχή της Καλύμνου και πολλά άλλα.
Το πιο δυνατό «χαρτί» του, ωστόσο, ήταν πως ο ίδιος το είχε κυκλοφορήσει αυτό το τραγούδι σε ένα δισκάκι 45 στροφών το 1966 (τρία χρόνια πριν τον Σαββόπουλο δηλαδή) σε επιμέλεια, μάλιστα, της Δόμνας Σαμίου. Η ετικέτα έγραφε «Ντιρλαντά, σφουγγαράδικο τσιμάρισμα Καλύμνου (Π. Γκίνη). Τσιμάρει ο Καπετάν Παντελής Γκίνης με το τσούρμο του. Μουσική επιμέλεια: Δόμνας Σαμίου». Επιπλέον, το 1961 το είχε ηχογραφήσει για το ραδιόφωνο της ΕΡΤ.
Στο δικαστήριο που ακολούθησε ο Σαββόπουλος ισχυρίστηκε πως στην πραγματικότητα το τραγούδι δεν ήταν δικό του, αλλά δεν ήταν ούτε και του καπετάν Γκίνη. Ήταν δημοτικό! Ο «Νιόνιος» παραδέχτηκε ότι το άκουσε από τον Γκίνη και δε διεκδίκησε την «πατρότητά» του αν και κάτι τέτοιο δεν ήταν και τόσο... ξεκάθαρο στον δίσκο.
Πράγματι, το «Ντιρλαντά» ήταν ένα δημοτικό τραγούδι. Σύμφωνα με μια εκδοχή οι σφουγγαράδες το τραγουδούσαν όλοι μαζί στους δύτες, όταν ανέβαιναν από τις καταδύσεις. Ήθελαν να τους κρατήσουν ξύπνιους και να αποφύγουν τη νόσο των δυτών. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το Ντιρλαντά το έλεγαν σε αυτόν που γύριζε τον τροχό της αντλίας, που έστελνε αέρα στον δύτη. Ο τρόχος γυρνούσε με δυσκολία και έτσι έδιναν ρυθμό στον τροχαλητή για να συνεχίσει.
Η «Σολομώντεια» απόφαση του δικαστηρίου
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η αίτηση του Γκίνη να απαγορευθεί η κυκλοφορία του όλου του δίσκου «Το Περιβόλι του Τρελλού» απορρίφθηκε. Μετά από μια δίκη που κράτησε περίπου δυο εβδομάδες, το δικαστήριο αποφάνθηκε πως το τραγούδι αποτελεί μέρος της μουσικής μας παράδοσης. «Δημώδες και συνεπώς... αδέσποτο» το χαρακτήρισε ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών, σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής.
Πολλοί λένε πως υπήρξε ένας εξωδικαστικός συμβιβασμός ανάμεσα στις δυο πλευρές. Ο καπετάν Γκίνης δεν εμφανίστηκε ποτέ στο δικαστήριο και συμφώνησε να εισπράττει τα δικαιώματα ως δημιουργός, ενώ ο Σαββόπουλος θα έπαιρνε αυτά το ερμηνευτή. Τέλος, η Lyra αναγκάστηκε να προσθέσει την ένδειξη «διασκευή» δίπλα στον τίτλο του τραγουδιού.
Πολλά χρόνια αργότερα σε συνέντευξή του στην ενότητα «The Magazine» του News247 ο Σαββόπουλος είχε πει για το Ντιρλαντά: «Το πρωτοάκουσα σε ένα ελληνικό ντοκιμαντέρ που αν θυμάμαι καλά, μιλούσε για τη Θάσο. Στη συνέχεια το αναζήτησα, ώσπου βρήκα το 45άρι του Καπετάν Γκίνη. [...] Τις αλλαγές τις έκανα εγώ ο ίδιος, δηλαδή έκανα αυτό που έπραξε κατά τη γνώμη μου κι ο Καπετάν Γκίνης. Πήρε ένα σχεδόν αρχαίο τραγούδι που δίνει ρυθμό στους κωπηλάτες και του άλλαξε μερικούς στίχους για να τους κάνει οικείους στο περιβάλλον του. Αυτός το τραγουδούσε, οι ναύτες κάναν την αντιφώνηση και η τοπική κοινωνία θεώρησε ότι είναι δικό του. Αυτό πιστεύω ότι έγινε. [...]
Στο πρώτο κάλεσμα του εισαγγελέα δε διαπιστώθηκε καμιά παράβαση, διότι το λαογραφικό αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών κατέθεσε έκθεση που βεβαίωνε ότι το τραγούδι είναι παραδοσιακό και δεν μπορεί να ανήκει σε κάποιον συγκεκριμένο άνθρωπο. Δε θυμάμαι εάν ήταν παρών ο καπετάνιος. Μετά όμως κατάφερε με τον δικηγόρο του να ξαναγίνει δίκη όπου κατέφθασε σχεδόν η μισή Κάλυμνος μαζί με τον Καπετάν Γκίνη για να βεβαιώσουν ότι το τραγούδι ήταν δικό του. Εγώ δεν είχα ασχοληθεί ιδιαίτερα τότε γιατί είχα επαναπαυθεί στη γνωμάτευση της Ακαδημίας. [...]
Μετά την γνωμάτευση του εισαγγελέα, ο δικηγόρος του Γκίνη πρότεινε εξωδικαστικό συμβιβασμό τον οποία αρνήθηκα. Δηλαδή μου πρότεινε να πούμε ότι το γράψαμε μαζί για να πάρουμε τα λεφτά. Μου φάνηκε φτηνιάρικο, πονηρό και ανήθικο. Δυστυχώς βέβαια κάτι τέτοια συνηθίζονταν τότε. Αλλά έτσι δεν ξεμπερδέψαμε, γιατί ο αντίδικος κατάφερε να φτάσουμε σε δίκη και το δικαστήριο αποφάσισε τελικά, ότι το τραγούδι είναι αποκλειστικά δικό του και ότι πρέπει να του επιστρέψω ό,τι χρήματα είχα εισπράξει και έτσι έκανα. Νομίζω έγινε μόνο μία δίκη. Έχουν περάσει και τόσα χρόνια».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
