Ένα βασικό θεώρημα στην πολιτική και την κοινωνία είναι πως όλα τα μεγάλα γεγονότα έχουν ξεκινήσει όχι από τον λαό ως σύνολο αλλά από μια χούφτα «τρελών» που δεν υπολογίζει τίποτα μπροστά στο μέγα στόχο του να πετύχει αυτό που θέλει. Δείτε την Επανάσταση του 1821. Μια χούφτα αγωνιστές και τρεις «τρελοί» που ίδρυσαν τη Φιλική Εταιρεία. Δείτε την εποποιία της Εθνικής Αντίστασης, μερικές εκατοντάδες αντάρτες σε ολόκληρη τη χώρα βγήκε στο βουνό. Δείτε την αντίσταση στη χούντα ή την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Λίγοι φοιτητές μετά από μια... παρεξήγηση ξεκίνησαν την πορεία από τη Νομική στο ΕΜΠ, στην οδό Πατησίων. Οι περιβόητοι «350 πράκτορες του Ρουφογάλη».
Πολλά είναι τα παραδείγματα. Πάρα πολλά. Πάντα οι λίγοι κάνουν τη διαφορά και οι υπόλοιποι ακολουθούν στη συνέχεια. Για παράδειγμα, σήμερα, οι περισσότεροι θα έλεγαν πως ο βουλευτής της ΕΔΑ, Γρηγόρης Λαμπράκης έχασε τη ζωή του σε ένα τραγικό τροχαίο δυστύχημα στη Θεσσαλονίκη. Λίγοι θα ήταν αυτοί που θα φώναζαν για το αντίθετο. Η επίσημη Ιστορία αυτό θα είχε γράψει. Τροχαίο δυστύχημα. Και σε εκείνη την περίπτωση, ωστόσο, εμφανίστηκαν πάλι αυτοί οι «λίγοι και τρελοί» που δε φοβήθηκαν, δε δείλιασαν, δε λούφαξαν. Ήταν ένας «Τίγρης», ένας τροχονόμος, 3-4 δημοσιογράφοι, ένας μάρτυρας - κλειδί και ένας ατρόμητος ανακριτής (ούτε δέκα άνθρωποι, δηλαδή) που ξεσκέπασαν ένα σκοτεινό και δύσοσμο παρακράτος που από τον εμφύλιο μέχρι και την πτώση της χούντας ήταν ο πραγματικός δυνάστης μιας χώρας που διψούσε για ελευθερία αλλά δεν ήξερε πως να τη διεκδικήσει.
Ο αλύγιστος Γρηγόρης Λαμπράκης
Από πολλούς που τον έζησαν από κοντά ο Λαμπράκης ήταν κάτι σαν... υπεράνθρωπος. Σπούδαζε γιατρός και ταυτόχρονα αγαπούσε τον αθλητισμό και τον στίβο. Δέκα φορές είχε αναδειχθεί βαλκανιονίκης στο άλμα εις μήκος όπου επί 23 ολόκληρα χρόνια κάτεχε το πανελλήνιο ρεκόρ του αγωνίσματος! Ο Γρηγόρης Λαμπράκης, όμως, δεν ήταν μόνο αυτά. Ήταν και ήρωας της Εθνικής Αντίστασης. Στην περίοδο της κατοχής για να ανακουφίσει την πείνα και τις κακουχίες των ανθρώπων, ίδρυσε την «Ένωση των Ελλήνων Αθλητών» και διοργάνωσε αγώνες, από τα έσοδα των οποίων χρηματοδοτούσε τα λαϊκά συσσίτια.
Παρά τα όσα λέγονται ακόμα και σήμερα, ο Γρηγόρης Λαμπράκης δεν ήταν κομμουνιστής (όχι, βέβαια πως αυτό θα ήταν έγκλημα). Ήταν ένας βαθιά δημοκρατικός πολίτης με φιλελεύθερες απόψεις. Εξελέγη βουλευτής Πειραιά με το Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδος, έναν συνασπισμό αριστερών δυνάμεων με επικεφαλής την ΕΔΑ, στις εκλογές του Οκτωβρίου του 1961. Αυτές που έμειναν στην ιστορία ως «βίας και νοθείας». Ο ρόλος του βουλευτή, ωστόσο, ήταν λίγος για τον ίδιο και έτσι παράλληλα δραστηριοποιήθηκε στο ειρηνιστικό κίνημα και με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε η «Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη».
Η εμβληματικότερη ίσως στιγμή του Γρηγόρη Λαμπράκη ήταν στις 21 Απριλίου 1963 όταν η ΕΕΔΥΕ διοργάνωσε πορεία ειρήνης από τον Τύμβο του Μαραθώνα μέχρι και το κέντρο της Αθήνας. Η αστυνομία φυσικά και απαγόρευσε τη συγκεκριμένη πορεία. Έκλεισε όλες τις εισόδους προς τον Τύμβο και περνούσε χειροπέδες ή ξυλοκοπούσε (ή και τα δυο) οποιονδήποτε προσπαθούσε να πλησιάσει. Ένας από αυτούς τους διαδηλωτές ήταν και ο αξέχαστος Μίκης Θεοδωράκης. Δεν μπορούσε να κάνει το ίδιο, ωστόσο, με τον Λαμπράκη ο οποίος προστατευόταν από τη βουλευτική ασυλία.
Έφτασε στον Τύμβο, άνοιξε ένα μικρό πανό που δεξιά και αριστερά είχε το σήμα της ειρήνης και στη μέση με κεφαλαία γράμματα τη λέξη «ΕΛΛΑΣ». Ακόμα και αυτός, ωστόσο, κατάφερε να κάνει την πορεία μέχρι περίπου το ύψος της Αγίας Παρασκευής. Μετά οι αστυνομικοί τον συνέλαβαν.
Τα πρόσωπα κλειδιά στην εξιχνίαση μιας πολιτικής δολοφονίας
Όσο περισσότερο ύψωνε το ανάστημα του ο Λαμπράκης, τόσο περισσότερο αγαπητός γινόταν τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Όσο πιο αγαπητός γινόταν, ωστόσο, στον απλό κόσμο, τόσο πιο μισητός γινόταν στο παρακράτος το οποίο αποφάσισε πως είχε έρθει η ώρα να τον βγάλει από τη μέση.
Στις 22 Μαΐου 1963 ο Γρηγόρης Λαμπράκης (σε ένα ανατριχιαστικό παιχνίδι της μοίρας, 61 χρόνια μετά, την ίδια ημέρα, πέθανε ο γιος του, Γιώργος) παρέστη και μίλησε για την ειρήνη στη Θεσσαλονίκη. «Προσοχή, προσοχή. Εδώ βουλευτής Λαμπράκης. Σαν εκπρόσωπος του Έθνους και του Λαού, καταγγέλλω ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονίας μου και καλώ τον υπουργό Β. Ελλάδος, τον νομάρχη, τον εισαγγελέα, τον στρατηγό Χωροφυλακής Μήτσου, τον διευθυντή της Αστυνομίας και τον διοικητή Ασφαλείας να προστατέψουν τη συγκέντρωση και τη ζωή μου».
Αυτά ήταν τα τελευταία λόγια του Γρηγόρη Λαμπράκη. Μετά το τέλος της εκδήλωσης δέχθηκε δολοφονική επίθεση σε κεντρικό δρόμο της πόλης από τρίκυκλο, στο οποίο επέβαιναν οι ακροδεξιοί Σπύρος Γκοτζαμάνης και Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης.
Φυσικός αυτουργός ήταν ο Εμμανουηλίδης, καταδικασμένος για βιασμό, παιδεραστία και κλοπές. Οδηγός ήταν ο κουμπάρος του Εμμανουηλίδη, ο Σπύρος Γκοτζαμάνης, μεταφορέας και λαμπρό μέλος του υποκόσμου της Θεσσαλονίκης, μέλος της παρακρατικής οργάνωσης του Ξενοφώντα Γιοσμά ο οποίος στα χρόνια της κατοχής ήταν από τους πιο γνωστούς «γερμανοτσολιάδες». Περιβόητος συνεργάτης των Ναζί ο οποίος, μάλιστα, είχε καταδικαστεί σε θάνατο, από ελληνικό δικαστήριο. Η ποινή του βέβαια, δεν εκτελέστηκε ποτέ και όταν το κράτος χρειάστηκε τη βοήθεια του εκείνος, «αμόλησε τα σκυλιά του».
Τα χτυπήματα που δέχθηκε στο κεφάλι ο Λαμπράκης ήταν ισχυρά. Πάλεψε όμως και έμεινε ζωντανός για σχεδόν πέντε ημέρες. Τελικά, έφυγε από τη ζωή μια ημέρα σαν σήμερα. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του παρακράτους ο θάνατος του Λαμπράκη θα αποδιδόταν σε ένα «τραγικό τροχαίο δυστύχημα». Δεν πήγαν, ωστόσο, όλα όπως τα είχαν σχεδιάσει αφού έπεσαν πάνω σε τοίχο. Για την ακρίβεια πάνω σε τρεις ανθρώπους - κλειδιά, τους οποίους δεν είχαν υπολογίσει.
Το πρώτο από αυτά τα πρόσωπα αυτά είναι ο «Τίγρης» Μανόλης Χατζηαποστόλου, σαλταδόρος την περίοδο της κατοχής ο οποίος είχε βρεθεί κατά τύχη στη γωνία των οδών Βενιζέλου-Ερμού και Σπανδωνή. Αυτός είναι που όρμηξε πάνω στο τρίκυκλο που επέβαιναν οι δράστες και τους «εξουδετέρωσε». Ο Χατζηαποστόλου στην Κατοχή ήταν με τους σαλταδόρους, τα παιδιά που πηδούσαν στα γερμανικά φορτηγά και έκλεβαν τρόφιμα. Αυτή η εμπειρία του ήταν σημαντική. Η αστραπιαία και σχεδόν αντανακλαστική παρέμβασή του στα πράγματα ήταν που, αργότερα, άνοιξε τον δρόμο στην αποκάλυψη του παρακρατικού μηχανισμού. «Εκεί σταμάτησε η αποστολή μου και ξεκίνησε η αποστολή του λαού» είχε πει ο «Τίγρης» σε μια από τις συνεντεύξεις του.
Στη συνέχεια εμφανίζεται ο δεύτερος άνθρωπος κλειδί. Ο τροχονόμος Χαράλαμπος Ασπιώτης, που επίσης τυχαία βρέθηκε εκεί ρυθμίζοντας την κυκλοφορία. Στον σχεδιασμό του παρακράτους δεν υπήρχε αυτός ο… ταπεινός τροχονόμος. Εκείνος, όμως, ήταν ο άνθρωπος που πέρασε χειροπέδες στους δυο δράστες και τους οδήγησε στο Ε’ Αστυνομικό Τμήμα. Όταν του ασκήθηκαν σφοδρές πιέσεις για να αλλάξει την κατάθεσή του εκείνος αντιστάθηκε. Και το πλήρωσε με μια δυσμενή μετάθεση σε κάποιο χωριό, στον Πύργο Ηλείας.
Το τρίτο πρόσωπο - κλειδί είναι ο επίμονος ανακριτής (και μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας) Χρήστος Σαρτζετάκης ο οποίος βρέθηκε στην κατάλληλη θέση, την κατάλληλη στιγμή. Δε δέχθηκε την παραμικρή υπόδειξη στο έργο του και αγνόησε όσους προσπάθησαν να του πουν να κάνει τα… στραβά μάτια.
Τέλος, σημαντικό ρόλο στην αποκάλυψη της υπόθεσης έπαιξε και η δημοσιογραφική έρευνα. Στη δίκη προσκομίστηκαν πολλά και κρίσιμα έγγραφα. Από ιατροδικαστικές εκθέσεις μέχρι άλλα πιστοποιητικά των διαφόρων κατηγορουμένων. Τα περισσότερα από αυτά είχανε δοθεί στον ανακριτή από τρεις δημοσιογράφους. Τον Γιάννη Βούλτεψη, τον Γιώργο Μπέρτσο και τον Γιώργο Ρωμαίο. Αυτοί οι δημοσιογράφοι ήταν εκείνοι που πραγματικά ενδιαφέρθηκαν και βοήθησαν ουσιωδώς στην αποκάλυψη του εγκλήματος.
Όλοι αυτοί ήταν που δεν λύγισαν και αποκάλυψαν το σάπιο πρόσωπο του παρακράτους. Αυτοί αποκάλυψαν τη δράση της «οργάνωσης Καρφίτσα» που πήρε το όνομά της από την καρφίτσα που φορούσαν στο πέτο τους οι παρακρατικοί προκειμένου να αναγνωρίζονται μεταξύ τους και από την αστυνομία!
«Σήμερα, εδώ, ένα σύμφυρμα κλεφτών, βιαστών, δωσίλογων και κάθε είδους κακοποιών, εμφανίζεται - προς εθνοκαπηλεία και ανομολόγητους ιδιοτελείς σκοπούς - ως προστάτης κοινωνικών καθεστώτων, ως φύλακας ιερών και οσίων και ως Κέρβερος του νόμου και της τάξης. Τι άλλο έπρεπε να περιμένει κανείς απ’ αυτό πλην του ότι θα εξελισσόταν σε κακοήθη νεοπλασία της κοινωνίας;» είχε πει ο εισαγγελέας Δελαπόρτας, στην αγόρευση του, στη δίκη που έγινε αργότερα και στην οποία καταδικάστηκαν οι δύο φυσικοί αυτουργοί.
«Απόψε θα σκοτώσω άνθρωπο»
Ο Γιώργος Σωτηρχόπουλος, λουστραδόρος επίπλων, ήταν ένας ακόμα άνθρωπος – κλειδί. Ο Σωτηρχόπουλος ήταν ο άνθρωπος που έδινε στον Γκοτζαμάνη κανένα μεροκάματο όταν έπεφτε περισσότερη δουλειά και δεν μπορούσε να τη βγάλει μόνος του.
Ο Σωτηρχόπουλος μίλησε για όλα αυτά που ήξερε και βοήθησε καθοριστικά στο να εξιχνιαστεί η πολιτική δολοφονία του Λαμπράκη. Τον Μάη του 1983 ο άνθρωπος αυτός είχε διηγηθεί, σε συνέντευξή του στον «Ριζοσπάστη», με τρόπο συνταρακτικό τα όσα είχε ζήσει εκείνες τις άγριες ημέρες.
«Το 1962, όταν πια είχαν γεννηθεί η Αγγελικούλα κι ο Αλέξης μου, άνοιξα δικό μου μαγαζί στην οδό Γεωργίου Σταύρου 10, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Ηταν ένα μαγαζί απλό. Το μόνο του στολίδι ήταν μια εικόνα του Χριστού που είχα κερδίσει σε μια λαχειοφόρο.
Εκεί κοντά έκανε πιάτσα με το τρίκυκλό του ο Γκοτζαμάνης, ο "Παοκτσής". Αυτός μου μετέφερε τα έπιπλα. Ο Γκοτζαμάνης έβλεπε την εικόνα του Χριστού στο μαγαζί και με πέρναγε για αγαθό. Μου είχε εμπιστοσύνη. Ετσι κύλησε ο χρόνος μέχρι το πρωί της 22 Μάη 1963, που του ζήτησα να μου μεταφέρει τ' απόγευμα κάτι έπιπλα. "Εχω δουλιά, δεν μπορώ", μου είπε. Εγώ επέμεινα: "Θα σε πληρώσω καλά. Θα σου δώσω παραπάνω λεφτά". "Δεν μπορώ - απάντησε - μην επιμένεις. Απόψε θα κάνω τη μεγαλύτερη τρέλα της ζωής μου. Μέχρι που θα σκοτώσω άνθρωπο". Δεν του έδωσα σημασία. Την άλλη μέρα διάβασα στην εφημερίδα για το "τροχαίο ατύχημα" του Γρηγόρη Λαμπράκη. Αλλά δεν ήταν τροχαίο, ήταν δολοφονία. Και 'γω τόξερα.
Είπα να πάω στην αστυνομία να το καταγγείλω, αλλά σκέφτηκα ότι μπορεί να την έπνιγαν τη δουλιά. Δεν είχα το θάρρος να πάω στα γραφεία της ΕΔΑ μόνος μου. Εστειλα τον παραγυιό μου. "Τ' αφεντικό μου ξέρει την αλήθεια - τους είπε - ελάτε στο μαγαζί να σας την πει".
Ηρθε ο Νίκος ο Τζέννος και ο Σύλλας ο Παπαδημητρίου. Με συμβούλεψαν να πάω στον εισαγγελέα, αφού μου επισημάνανε τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να είχε η αποκάλυψη της αλήθειας. Μου μίλησαν σταράτα κι αυτό μου έκανε εντύπωση. Πάλαιψα όλη νύχτα με τον εαυτό μου και το πρωί πήγα στον εισαγγελέα» είχε πει.
Οι επιπτώσεις ξεκίνησαν σχεδόν αμέσως με απειλές, εκφοβισμούς, τραμπουκισμούς ακόμα και με δολοφονική επίθεση σε βάρος του. Κάποια στιγμή ο Σωτηρχόπουλος καταλήγει στο γραφείο του Σαρτζετάκη για να καταθέσει.
«Ο Σαρτζετάκης μου φέρθηκε καλά. Με ανέκρινε κάμποση ώρα και μου ζήτησε να ξαναπάω την άλλη μέρα για να δώσω συμπληρωματική κατάθεση. Εφυγα από το γραφείο του και τράβηξα για το μαγαζί μου. Η οδός Γεωργίου Σταύρου ήταν γεμάτη ασφαλίτες...
Την επόμενη μέρα πηγαίνοντας στην Εισαγγελία και τη στιγμή που βρισκόμουνα μπροστά στο γραφείο στρατολογίας, ένιωσα ένα χέρι να με αρπάζει από το σβέρκο και να με τραβάει. Πρόλαβα και είδα δίπλα μου ένα ημιφορτηγό. Υστερα ένα βαρύ πλήγμα με χτύπησε πίσω στο κεφάλι. Συνήλθα στο δημοτικό νοσοκομείο σ' έναν θάλαμο με 20 άδεια κρεβάτια. (...)
Δεν άργησε να φανεί κι η αδελφή μου η μεγάλη, που ήταν τότε πρόεδρος της οργάνωσης της ΕΡΕ στο "Κουλέ καφέ". "Γιώργο - μου είπε - μίλησα με τον Μήτσου (σσ: υποστράτηγος της Χωροφυλακής). Αν αναιρέσεις αυτά που είπες θα σου δώσουν διαμέρισμα στου Βότση".
"Αργά το βράδυ ανοίγει η πόρτα και μπαίνει ο Μήτσου. ''Πως έπεσες βρε Σωτηρχόπουλε;", μου λέει ειρωνικά. "Δεν έπεσα, με χτύπησαν", του απαντώ. "Ελα, βρε παιδί μου, μην κάνεις έτσι κι εμείς θα τα βρούμε. Είμαστε από την ίδια οικογένεια", μου ξαναλέει ειρωνικά. (...)» περιέγραψε.
Ο Σωτηρχόπουλος σταμάτησε να έχει πελάτες στο μαγαζί του και αναγκάστηκε να μετακομίσει στην Αθήνα. Σε βάρος του κατατέθηκε μήνυση για ψευδή καταγγελία. Προφυλακίστηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Έμεινε εκεί για εννέα μήνες. Στη δίκη καταδικάστηκε. Έμεινε στη φυλακή άλλες τέσσερις... ημέρες. Τόση ήταν η ποινή του. Αποφυλακίστηκε δυο ημέρες πριν το πραξικόπημα. Ένα χρόνο αργότερα η αστυνομία τον συνέλαβε ξανά. Τον πήγαν στο Αστυνομικό Τμήμα του Ταύρου και του ζήτησαν να υπογράψει δήλωση. «Στείλτε με εξορία, δεν υπογράφω», είπε στον διοικητή.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
